صفویان و شکلگیری اولین ارتباطات خارجی ایران

598 هـ.ش :

حمله مغولان به ایران و همسایگی ایران با امپراطوری بیزانس و تسهیل موجبات نزدیکی ایران با اروپا

894 هـ.ش:

انعقاد قرارداد نظامی توسط شاه اسماعیل با آلبوکرک پرتغالی با هدف جلب مساعدت پرتغالیها جهت حمله به امپراطوری عثمانی؛ شاه صفوی در قبال این مساعدت از جزیره هرمز چشم پوشید.

901 هـ.ش:

شاه اسماعیل برای جبران شکستهای خود از عثمانی و جهت تقویت قوای نظامی خود، به دنبال برقراری رابطه با آلمانها بود؛ تلاشهایی که هیچگاه به نتیجه نرسید.

939 هـ. ش:

شاه طهماسب صفوی با هدف گسترش ارتباط ایران با کشورهاى اروپائى و همچنین کشورهاى همسایه از طریق روابط سیاسى و بازرگانى، با انعقاد قراردادی تجاری با کشور انگلستان، موجبات تأسیس شرکت انگلیسى مسکوى و سپس تأسیس شرکت انگلیسى هندشرقى در سال 995 هـ.ش و دایر کردن نمایندگى در بندر جاسک و شهرهاى شیراز و اصفهان وارد مرحله‌ را فراهم نمود.

977 هـ. ش:

اعزام نخستین هیئت دیپلماتیک شاه عباس صفوی به دربار آلمان و روسیه تحت رهبری حسینعلی بیک با هدف ایجاد اتحاد سه جانبه علیه امپراطوری عثمانی

998 هـ.ش:

اتحاد ایران با انگلیس در زمان شاه عباس صفوی و ورود مستشاران نظامی انگلیسی برادارن شرلی به ایران

1001 هـ.ش :

تجار هلندى با فعالیت نماینده خود، هوبرت، موفق شدند با شاه‌عباس اول به توافق برسند و در بندرعباس دفتر نمایندگى خود را افتتاح نمایند.

1005 هـ.ش:

شکلگیری اولین ارتباط با فرانسه در زمان صفویان از طریق اعزام نخستین هیئت میسیونهای مسیحی به ایران. در مجموع فرانسویان دیرتر از دیگر رقبا پا به عرصه سیاست و اقتصاد ایران گذاشتند و با اعزام چند نماینده سرانجام درسال ۱۰45ش دفتر تجارتى خود را در بندرعباس دایر کردند.

988 هـ .ش :

نادرشاه افشار به دنبال انعقاد قراردادهاى متعددى با روس‌ها بود، تا بتواند توافق‌هاى به‌عمل آمده بین عوامل تزارى و عثمانى‌ها را خنثى کند.

1145 هـ.ش:

هیئت دیپلماتیک روسی به ریاست مستر اسکیپ روسیه به ایران آمد. این هیئت یک ماه در دربار کریم‌خان اقامت کرد، سپس به روسیه بازگشت. همچنین در سال ۱۱۹۲ق سفیر دیگرى از جانب روسیه به حضور کریم‌خان رسید و به وى پیشنهاد داد برضد دولت عثمانى با هم متحد شوند.

1179 هـ‍ . ش:

بعد از اشغال گرجستان توسط روسیه تزاری و ضمیمه شدن این ایالت ایران به خاک روسیه ، ایران از این تاریخ براى بازپس گیرى گرجستان همواره به یکى از کشورهاى اروپایى متوسل بود.

1180 هـ. ش :

دولت انگلستان به منظور حفظ امنیت و منافع ملّى انگلستان در اروپا و مستعمره مهمش یعنى هند ، با ایران مبادرت به انعقاد معاهده سیاسی نمود. به موجب این معاهده که بین (مالکوم ) و (ابراهیم خان اعتماد الدوله ) صـدر اعـظـم ایـران امـضـا شد، دولت ایران متعهد شد که دوست و متّحد انگلستان علیه افغانها بوده و در موقع حمله افغانها به هندوستان به آن کشور لشکر کشى کند.

1189 هـ.‍ ش

با بـه قـدرت رسـیـدن (الکـسـانـدر اوّل ، تزار روس) دوره سـیـاسـت خـارجـى آرام و هـمـراه بـا حـُسـن هـمـجـوارى بین ایران و روسیه به خشونت و جنگ تـبـدیـل شـد و بـه مـدّت 23 سـال ، حـالت جـنـگ و سـتـیـز و درگـیـرى و بـحـران بین دو کشور ادامـه داشـت .

1186 هـ. ش:

انعقاد معاهده فن کین اشتاین بین ایران و فرانسه(در زمان ناپلئون) جهت مقابله با تجاوزهای روسها؛ بـه مـوجـب این عـهـدنـامـه،امـپـراتـور فـرانـسـه اسـتـقـلال ایـران را تـضـمـیـن کرده ، گرجستان را متعلق به ایران دانسته و متعهد شد روسیه را مـجـبـور بـه تـخـلیـه آن کند، سلاحهاى مورد نیاز ارتش ایران را در اخیتار این کشور قرار دهد.

1188 هـ.‍ ش:

مـذاکـرات نـمـایـنـده سیاسى انگلیس و مقامات ایرانى منجر به انعقاد عهدنامه مودّت و اتـّحـاد بـیـن دو کـشـور گـردیـد کـه بـه نـام عـهـدنـامـه (مُجْمَل ) معروف است.

1191 هـ. ش:

انعقاد قراردادهاى اتحاد با انگلستان (مفصّل )

1192 هـ.ش : معاهده گلستان:

مذاکرات صلح بین ایارن و روس با وسـاطـت انـگـلسـتـان در قـصـبـه (گـلسـتـان ) در کـنـار رود (سـیـوا) در (قـره بـاغ ) بـر خـلاف مـیـل عـبـاس مـیـرزا و بـا رضـایـت فـتـحـعـلیـشـاه آغـاز شـد و سـرانـجـام مـنـجـر بـه تـحـمـیل معاهده صلح گلستان به ایران شد. به موجب این معاهده ایالات و شهرهاى (گرجستان )، (داغستان )، (باکو)، (دربند)، (شیروان )،(قره باغ )،(شکى )، (گنجه )،(موقان ) و قسمت طالش علیا از ایران جدا و به روسیه ضمیمه گردید همچهنین حقِّ داشتن نیروى دریایى در دریاى خزر به روسیه واگذار شد.)

1193 هـ.ش:

مـعـاهـده تـهران بین ایران و انگلستان با هدف تعدیل سـلطـه سـیـاســـى روسـیـه در ایـران منعقد شد.

1200 هـ. ش :

از نـظـر روابـط خارجى یکى از وقایع مهمّى که در فاصله بین دو جنگ ایران و روس به وقوع پـیوست ، تاءسیس وزارت خارجه بود. فـتـحـعـلیـشـاه بـنـاچـار در سـال 1200 ه‍. ش دسـتـور تـاءسـیـس وزارت خـارجـه را بـطـور مـسـتـقل صادر کرد و (میرزا عبدالوهاب خان معتمدالدوله نشاط اصفهانى ) را به سمت اوّلین وزیر امـور خـارجه منصوب نمود.

1207 هـ.‍ ش :

عـهـدنـامـه صلح ترکمنچاى بین روسیه و ایران با شرایط سخت همانند گلستان به ایران تحمیل شد. عـلاوه بـر عـهـدنـامـه سـیـاسـى تـرکـمـنـچـاى کـه از نـظـر سـیـاسـى و قـضـایـى اسـتـقـلال و حـاکـمـیـت ایـران را نـقض کرده بود، یک معاهده تجارى نیز در ترکمنچاى به امضاى طـرفین رسید که به عنوان متمم عهدنامه سیاسى بود.

1233 هـ.‍ ش :

عهدنامه سرّى بین ایران و روسیه مبنی بر بیطرفى و عـدم مـداخله ایران در (جنگ کریمه، بین انگلیس و روسیه ) بین دو کشور به امضا رسید .

1236 هـ. ش:

با وساطت و دخالت ناپلئون سوم امپراتور فرانسه ، عهدنامه صلح پاریس بین ایران و انـگـلیس بین فرخ خان و (پارتیک کاولى ) ، سفیر کبیر انگلستان در فرانسه به امضا رسید. به موجب این عهدنامه نیروهاى انگلیسى خاک ایران را ترک کردند و ایران هم متعهد شد که هرات را تخلیه نموده و از هرگونه ادعاى حاکمیت نسبت به هرات و سایر شهرهاى افغانستان خوددارى نـمـایـد و در امور داخلى افغانستان مداخله نکند.

1260 هـ. ش :

به دنبال پیشروى روسیه در آسیاى مرکزى؛ پیمان نامه (آخـال ) کـه بـیـن (مـیـرزا سـعـیـد خـان ) وزیـر امـور خـارجـه ایـران و (ایـوان زیـنـوویـوف ) وزیـر مختار روسیه در ایران به امضا رسید، ایران بطور کلى از ادعاى خود نـسـبـت بـه (تـرکـسـتـان ) و (مـاوراءالنـهـر) صـرف نـظـر کـرد و در مـقـابـل روسـیـه هـم مـتـعـهـد شد که از تجاوز قبایل ترکمن به خاک ایران جلوگیرى کند. بدین تـرتـیـب قـسـمـتـهـاى مـهـمّ دیـگـرى نـیـز از خـاک ایـران جـدا شـده و حـدود مرزهاى ایران کوچکتر گردید.

1257 هـ. ‍ ش :

ناصرالدین شاه بـنـا بـه پـیـشـنهاد سپهسالار که در این زمان وزیر امورخارجه بـود، نـاصـرالدیـن شـاه ، یـک بـار دیگر عازم اروپا شد. شاه ایران قصد داشت در این سفر از کـشـورهـاى روسـیّه ، آلمان ، فرانسه ، انگلیس ، و اتریش دیدار کند. دیدار از آلمـان و مـذاکـره بـامـقـامـهـاى آن کـشور دو نتیجه خوب و مثبت براى ایران به همراه داشت . نتیجه اوّل ، ایـجـاد رابـطـه سـیـاسـى و تـاءسـیـس سـفـارتـخـانـه در ایـران و آلمـان و اعـزام و تـبـادل وزیـر مختار بین دو کشور بود.

1268 هـ.‍ ش:

سفر سوم ناصرالدین شاه به اروپا بنا به دعوت بعضى از کـشـورهـاى اروپـایى و بویژه فرانسه آغاز شد. مسافرت هیاءت ایرانى به سرپرستى شاه ایـران و هـمـراهـى (مـیـرزا على اصغرخان امین السلطان ) صدر اعظم و چندین نفر دیگر از مقامهاى بـلنـدپـایـه ایـران از روسـیـه آغـاز شـد و بـه مـدت هـفـت مـاه بـه طـول انـجـامـیـد.

ادامه دارد...