پوست اندازی تهران | کافه تاریخ

جوان و تاریخ- کافه هنر

انگرت در گزارشى دیگر تخریب خانه‌هاى قدیمى را شرح داده بود. او مى‌نویسد:

احتراماً به اطلاع وزارت [امور خارجه] مى‌رساند که طى شش ماه گذشته تلاش براى مدرن کردن تهران شدت گرفته است. زیباسازى پایتخت از مدتها پیش خواست قلبى شاه کنونى مملکت بوده و از زمانى که اعلیحضرت بر تخت نشسته، چهره شهر تهران متحول شده است. خیابان‌ها را عریض و سنگفرش کرده‌اند؛ درختان جدیدى بجاى درختان کهنسالى که در جریان تعریض خیابان‌ها قطع شده بودند، کاشته‌اند؛ ساختمان‌هاى دولتى مدرنى در قسمت‌هاى مختلف شهر ساخته‌اند، و تعدادى پارک کوچک نیز در برخى محله‌هاىتهران چمن‌کارى کرده‌اند. با وجود این، کارهایى که قبلاً صورت گرفته اصلاً با کارهایى که هم اینک با مدیریت کفیل رئیس بلدیه تهران، آقاى غلامحسین ابتهاج، انجام مى‌شود، قابل قیاس نیست. ظاهراً شاه قصد کرده که خیابان شاهرضا، که ادامه جاده قزوین است و غرب و شرق بخش شمالى تهران را به هم متصل مى‌کند، و اتفاقاً چندان هم از سفارت دور نیست، باشکوه‌ترین معبر شهر باشد. دارند این خیابان را عریض و سنگفرش مى‌کنند، و با گذاشتن بلوک‌هاى سیمانى به فواصل یکسان در وسط خیابان که درختان کوچکى در آن کاشته‌اند، به خیابان شکل مى‌دهند. دارند ساختمان‌هاى قدیمى و همچنین بسیارى از ساختمان‌هاى نوساز دو طرف خیابان پهلوى تا جاده شمیران را خراب مى‌کنند و بجاى آنها آپارتمان‌هاى مسکونى زیباى دو و سه طبقه مى‌سازند.تخریب ساختمان‌هاى قدیمى در نقاط دیگر تهران، به خصوص خیابان لاله‌زار، که مرکز خرید است، و همچنین سنگلج، که یک محله فقیرنشین پر جمعیت در مرکز تهران است، هم انجام مى‌شود. تهرانى‌ها مى‌گویند وقتى که کارگران مشغول خراب کردن خانه‌هاى محله سنگلج شدند، انبوهى عقرب از آنجا بیرون ریخت. قرار است اینجا یک بازار سهام بسازند. دارند خیابان شاه، که فعلاً خیابان اصلى شهر است؛ خیابان پهلوى، و سایر خیابان‌هاى اصلى شهر را نیز نوسازى مى‌کنند. ساختمان‌هاى دو طرف خیابان‌هاى اصلى باید حداقل دو طبقه باشند تا ابهت بیشترى به شهر بدهند. خانه‌هایى که اخیراً خراب شده‌اند بین ١٥ تا ٣٠ هزار باب برآورد مى‌شوند، که چهره تهران را بیشتر به یک شهر زلزله‌زده تبدیل کرده است.البته معلوم است که بلدیه دارد صرفاً دستورهاى شاه را اجرا مى‌کند. روش‌هاى بیرحمانه بلدیه براى کسانى که با ایران مدرن آشنا نیستند حیرت‌آور است. به همه مالکان مى‌گویند که باید یک طبقه دیگر روى ساختمان یک طبقه‌اشان اضافه کنند، و یا اینکه خانه‌اشان را خراب کنند و یک خانه جدید بجایش بسازند. اگر مالک نداشتن پول را بهانه کند، بلدیه به او پیشنهاد وام مى‌دهد؛ و اگر توان گرفتن وام نداشته باشد، بلدیه خریدارى براى ملک او پیدا مى‌کند که پول کافى براى انجام اصلاحات لازم دارد، و مالک اصلى را مجبور مى‌کند که ملکش را بفروشد، که معمولاً با ضرر و زیان فراوان همراه است. شاه عزمش را جزم کرده که شهرى مدرن، با ابهت، و زیبا بسازد، و البته، اگر تغییرات حکم شده بلافاصله اجرا شود، چیزى که اهمیت ندارد هزینه‌ایست که بر دوش مالیات‌دهندگان و مالکان تحمیل مى‌شود.همزمان با تخریب خانه‌ها، خیابان‌ها را هم زیر و رو مى‌کنند. البته خیابان‌هاى شهر به مرور به بلوارهاى سنگفرش و زیبا تبدیل خواهند شد، ولى تا آن موقع پدر عابران و ماشین‌سواران هم درمى‌آید. ادونووان در کتابى با عنوان «واحۀ مرو» که در سال ١٨٨٢ منتشر کرد، در توصیف تهران مکرراً به وضع اسف‌بار خیابان‌هاى شهر و چاله‌هاى آن اشاره مى‌کند که اگر عابران مراقب نباشند درونش مى‌افتند. «٢» این خطر امروز هم به قوت خود باقى است. مثلاً ممکن است یک خیابان را که صبح سالم بوده تا شب زیر و رو کنند و چون هیچ هشدارى هم با گذاشتن مانع و چراغ قرمز به مردم نمى‌دهند، همیشه خطر سقوط به درون یکى از این کانال‌ها و یا چاله‌ها وجود دارد. قنات‌هایى که آب شهر را تأمین مى‌کند نیز قوز بالاى قوز شده است. هر لحظه ممکن است قنات بلااستفاده‌اى که همه فراموشش کرده‌اند، زیر بار سنگین یک اتومبیل فرو برود و آن را در کام خود بکشد. همین دو سال پیش بود که یک قنات در وسط خیابانى ظاهراً صحیح و سالم دهان باز کرد و یک اسب سوارى متعلق به سفارت انگلیس را ٣٠ فوت به قعر خودش کشید. بالاخره بعد از پنج روز تلاش توانستند حیوان را از ته قنات بیرون بکشند، و با اینکه هر روز به آن آب و غذا مى‌دادند، طى این مدت چه بر سر این حیوان زبان‌بسته که نیامد. ساکنان محل، خیابان دو مایلى شاهرضا را به مزاح «خط ماژینو» مى‌نامند. پیاده‌روى یا ماشین‌سوارى در تهران دشوارتر و خطرناک‌تر از گذشته شده است.