بهداشت صرف غذا در ایران عصر قاجار از نگاه یک سیاح خارجی

جوان و تاریخ- سبک زندگی

امروزه و در دنیای جدید، مسئله بهداشت، بخصوص بهداشت تغذیه و پاکی دست و ابزار صرف غذا بسیار مورد توجه قرار می گیرد. در واقع توجه به این مسائل امری بدیهی است. این در حالی است که در گذشته ایران اینگونه نبود و ما در بسیاری مواقع، علاوه بر توصیه های مکرر دینی در این زمینه، پس از گسترش روابطمان با اروپائیان، به آموختن این موارد همت گماشتیم. اینکه این مسائل در غرب پیش از ایران و دیگر نقاط دنیا مورد توجه بود، نیز امری عجیب نیست. بسیاری از پیشرفت های تکنولوژیک و من جمله پیشرفت های نظافت ابتدائا در آن نقاط روی داد. با این حال نگاه یک سیاح غربی به بهداشت غذا در ایران عصر قاجار خالی از لطف نیست:

«من بارها شنیده ام که از آداب غذا خوردن با دست با احترام یاد شده و به عنوان رسمی ناخوشایند به آن نگاه کردن را اشتباه دانسته اند، به این علت که دست های تمیز و شسته شده نسبت به چاقوها و چنگال های ما ابزار تمیزتری هستند. اما می توانم بگویم که در ایران شست وشوی دست ها را یک تشریفات صوری یافتم، از هیچ صابونی استفاده نمی شود، صرفا کمی آب نیم گرم قبل و بعد از صرف غذا بر دست ها ریخته می شود که آنها را هم اغلب با یک دستمال جیب که احتمالا شش ماه است شسته نشده، خشک می کنند. ایرانی ها اگر چه به طور کلی از رسم اروپایی ها در استفاده از چاقو و چنگال متعجبند اما اقرار می کنند که این سبک غذا خوردن در ظاهر، آراسته تر و در واقعیت تمیز تر از آداب خودشان است.»1

1-ویلیام ریچارد هولمز، سفرنامه ساحل خزر، ترجمه: شبنم حجتی سعیدی، رشت، فرهنگ ایلیا، 1390، ص 38- 39