این شخص که از همان سال گذشته به وزارت آموزش و پرورش منصوب شد شایع بود رابط آمریکاییان است. گنجی از سال‌ها قبل خود را به آقای هویدا نزدیک کرده بود امّا در پشت پرده با آموزگار و قطبی و عوامل آنهاست و یکی از دست‌اندرکاران و پیشنهاددهندگان ایجاد حزب رستاخیز بود.

صرف‌نظر از شایعه قوی وابستگی اعضای کابینه به سیاست فعلی آمریکا، در زمینه سوءشهرت برخی از این عوامل از جمله علی فرشچی و اینکه رسماً برای آقای آموزگار و برخی دیگر از مقامات بزم خصوصی ترتیب می‌دهد شایعاتی در سطح وسیع وجود داشته و سپردن بودجه محرمانه نخست‌وزیری و امور مذهبی کشور به چنین فردی با این خصوصیات اخلاقی از وجهه هیئت دولت می‌کاهد.

از ویژگی‌های بارز حکومت پهلوی وابستگی این رژیم به بیگانگان بوده است. این مشخصه از زمان شکل‌گیری سلطنت پهلوی تا فروپاشی آن قابل مشاهده می‌باشد و این وابستگی هم یکی از دلایل مهم سقوط رژیم پهلوی به حساب می‌آید. در آستانه سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی سندی با طبقه بندی خیلی محرمانه از آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی ملاحظه گردید که بدون آنکه نیازی به توضیح و تشریح داشته باشد می‌تواند این ویژگی حکومت پهلوی را به روشنی نشان دهد. آن هم در سال 1356 همان سالی که با رحلت غریبانه حاج آقا مصطفی خمینی و اهانت گستاخانه روزنامه اطلاعات، قیام 19 دی قم و در چهلم شهدای قم، قیام 29 بهمن تبریز صورت گرفت و یک سال طول نکشید که در بهمن 1357 حکومت پهلوی مضمحل گردید. این سند در پرونده حزب رستاخیز ملت ایران به شماره بازیابی 11 (سندهای 425 تا 431)در آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی موجود است و عنوان آن «نگاهی کوتاه به وابستگی اعضای کابینه آموزگار که معرفی شده‌اند» می‌باشد.**

سند شماره 106: گزارش مأمور ساواک در خصوص وزرای کابینه جمشید آموزگار و وابسته دانستن آن‌ها به آمریکا

موضوع: نگاهی کوتاه به وابستگی اعضای کابینه آموزگار به ترتیبی که معرفی شده‌اند.

وزرای ابقا شده:

1- عباسعلی خلعتبری: خارج از حدود و قدرت نخست‌وزیر

2- مهرداد پهلبد: خارج از حدود و قدرت نخست‌وزیر

3- هوشنگ انصاری: خارج از حدود و قدرت نخست‌وزیر

4- محمد یگانه: نامبرده سوابق طولانی و بسیار نزدیکی با آمریکا و آمریکاییان دارد و از زمانی که به وسیله هوشنگ انصاری به معاونت وزارت اقتصاد رسید این شایعه به سر زبان‌ها افتاد و بعد هم که به موازات آبادانی و مسکن (سابق) منصوب شد، پس از ارزشیابی که همان نخستین و آخرین ارزشیابی دولتی بود وزارت آبادانی و مسکن ناموفق از آزمایش درآمد و نمره کافی نیاورد. همان موقع در این باره جراید مطالبی به تفصیل نوشتند که در نتیجه یگانه از وزارت برکنار و سفری به آمریکا نمود، پس از چندی که از آن کشور بازگشت به ریاست بانک مرکزی برگزیده شد. بعداً به وسیله جمشید آموزگار وزیر دارائی وقت (پس از آمدن هوشنگ انصاری به وزارت اقتصاد و دارائی) یگانه به سمت وزیر مشاور منصوب و آقای حسنعلی مهران جای وی را گرفت و یگانه به اصطلاح به عنوان وزیر مشاور به کارهای اوپک و در حقیقت به عنوان قائم‌مقام آموزگار در کنفرانس‌های نفت شرکت می‌کرد و در نتیجه با برقراری ارتباط نزدیک با آقای آموزگار اخیراً به ریاست سازمان برنامه منصوب شد. آنچه مسلم است اینکه یگانه در سازمان برنامه توفیقی به دست نخواهد آورد زیرا کوچکترین اطلاع و یا مطالعه‌ای در امر برنامه‌ریزی ندارد، امّا شایع است که چون در نظر است سازمان برنامه را زیرو رو کنند و منحل نمایند و اختیارات آن را بگیرند لذا یگانه را که به یکدندگی و سرسختی و لجبازی معروف است به این سمت منصوب نمودند. در هر حال یگانه اولین عضو کابینه است که به اصطلاح از سال‌ها قبل مارک آمریکا و سیا را بر پیشانی خود دارد و شخصاً هم به این مسئله افتخار می‌کند.

همچنین گفته می‌شود که آموزگار با کوتاه کردن دست یگانه از کنفرانس‌های اوپک که می‌رفت تا به مسائل نفت نیز مانند آموزگار وقوفی حاصل کند من غیرمستقیم ترتیبی داده است تا در انتخاب فرد بصیر و مطلعی برای شرکت در کنفرانس‌های نفتی مشکلاتی ایجاد و چنین توجیه نماید که بعد از وی کمتر کسی است که به مسائل نفت وقوف کافی داشته باشد.

5- ارتشبد رضا عظیمی: خارج از حدود و قدرت نخست‌وزیر

6- امیرقاسم معینی: وضع این شخص کاملاً جالب است زیرا وی تنها کسی است که از دوستان و یاران آقای هویدا در کابینه ایشان باقی مانده و با اینکه از ابتدای تشکیل جناح‌های حزبی، او جبهه انصاری را انتخاب کرد و با آموزگار نبوده معهذا در کابینه باقی ماند که صاحب‌نظران علت این امر را دو مسئله می‌دانند، یکی اینکه سال گذشته هنگامی که معینی به وزارت کشور منصوب شد در ترکیب کادر معاونان و استاندارانی که از طرف آموزگار تعیین شده بودند تغییری نداد، دوم اینکه با علی فرشچی معاون وزارت کشور و عامل درجه 1 آموزگار باب دوستی نزدیک را باز و به فرشچی اجاره داد همان‌گونه که در زمان آموزگار امور مالی و اداری وزارت کشور را در دست داشته کماکان در وزارت کشور بماند و مقامات مؤثر حزبی خود را نیز حفظ کند که همین نزدیکی فوق‌العاده معینی با فرشچی مناسبات آموزگار و معینی را بیش از پیش مستحکم و نتیجه آن شد که معینی در کابینه آموزگار ابقا شود. ضمناً در مورد وابستگی معینی به آمریکا و سازمان سیا مطالبی عنوان می‌شود.

7- منوچهر گنجی: این شخص که از همان سال گذشته به وزارت آموزش و پرورش منصوب شد شایع بود رابط آمریکاییان است. گنجی از سال‌ها قبل خود را به آقای هویدا نزدیک کرده بود امّا در پشت پرده با آموزگار و قطبی و عوامل آنهاست و یکی از دست‌اندرکاران و پیشنهاددهندگان ایجاد حزب رستاخیز بود. گنجی علاوه بر اینکه با احراز مقام و مدیریت تشکیل نخستین کنفرانس (اسپن) که سال گذشته در شیراز مورد توجه علیاحضرت شهبانو قرار گرفت همیشه خود را یکی از نزدیکان قطبی محسوب و با اینکه مشاور هویدا بود و خود را به عنوان دوست ایشان همه جا معرفی می‌کرد ولی در پس پرده با گروه مخالف هویدا هم‌صدا و اخبار و اطلاعات را به آنها می‌داد. منوچهر گنجی ضمناً همه جا خود را از دوستان بسیار نزدیک برخی از مقامات مؤثر مملکتی معرفی می‌نماید.

[توضیح حاشیه سند]:اینطور نباید باشد 8- غلامرضا کیانپور: (خارج از حدود و قدرت نخست‌وزیر)

شایع بود که وزیر دادگستری کابینه آقای آموزگار آقای امیر رضوانی قاضی سابق دادگستری و معاون فعلی و چندین سال وزارت کشاورزی و عمران روستایی خواهد بود و در مورد تشکیلات کار دادگستری و وضع آن به دستور آقای آموزگار گزارش مشروح و جامعی هم به ایشان تسلیم کرده است ولی گویا چون کیانپور برنامه‌ای را در دادگستری شروع نموده و باید به پایان برساند لذا آموزگار موفق نشده امیر رضوانی را وارد کابینه نماید.

9- مهناز افخمی: (از یاران نزدیک آموزگار و از اعضای باند گروه وی می‌باشد) مشارالیها از ابتدای تشکیل حزب رستاخیز در حزب فعالیت داشته و همسر وی آقای افخمی که فعلاً دبیرکل کمیته مبارزه با بی‌سوادی است. از ابتدای تصدی آقای آموزگار در وزارت کشور معاونت ایشان را عهده‌دار و یکی از اعضای باند جدید آمریکاییان در ایران است. گروه جدید آمریکاییان منظور طرفداران سابق آمریکاییان در ایران هستند که اکنون هم مورد تأیید حکومت فعلی آمریکا می‌باشند.

10- شیخ‌الاسلام‌زاده: نامبرده با اینکه با کمک هویدا وارد کابینه شد و هرچه دارد از اوست ولی مدتی پس از وزارت همکاری نزدیک خود را با آموزگار آغاز و فعالیت‌های حزبی خود را در جناح پیشرو متمرکز نمود و هنگامی که آقای آموزگار دبیرکل حزب رستاخیز شد و از پست سرپرستی جناح پیشرو استعفا داد پیشنهاد کرد تا شیخ‌الاسلام‌زاده به جای وی منصوب شود که مراتب مورد تصویب اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر قرار نگرفت و مجیدی به این سمت انتخاب شد.

شیخ‌الاسلام‌زاده از طرفداران آمریکایی‌ها بوده و مخصوصاً مطلب از این جهت که به طور کامل در اختیار آقای نیلی آرام معاون وزارت بهداری قرار دارد جالب است زیرا همسر آقای آرام منشی مخصوص «هلمز» رئیس پیشین سازمان سیا و سفیر آمریکا در ایران بود و اکنون که گفته می‌شود هلمز به عنوان تجارت در ایران مقیم بوده و در هتل هیلتون سکنی دارد و شایع است که به عنوان مشاور با مقامات عالیه مملکتی مناسباتی دارد همسر نیلی آرام بعضاً روابط خود را با وی محفوظ داشته است.

11- کریم معتمدی: نامبرده از وزرایی است که از ابتدای تشکیل جناح پیشرو با آموزگار بوده و روابط نزدیک خود را با وی همواره حفظ کرده است و در زمان دبیرکلی آموزگار، تنها وزیری بود که به دستور آموزگار مرتباً در جلسات کانون‌های گفت‌وشنود حزبی شرکت می‌کرد و خلاصه اینکه به طور کامل و دربست در اختیار آموزگار بوده و هست.

وزرای جدید:

[توضیح حاشیه سند]:شرکت ساختمانی آموزگار کدام است؟ او مدیر عامل شرکت پدرش بود و با توصیه والاحضرت غلامرضا بازنشسته شد

1- نصراصفهانی: این فرد افسر شهربانی بوده که بنا به خواسته آموزگار بازنشسته شد و پس از بازنشستگی بلافاصله در شرکت ساختمانی آموزگار به کار مشغول شد و با ایشان روابط فوق‌العاده نزدیکی داشت. موقعی که آموزگار وزیر کشور شد اولین اقدامش برکناری 5 نفر از استانداران وابسته به هویدا بود که نصراصفهانی را به عنوان استاندار کرمان و بعد هم به عنوان استاندار فارس منصوب کرد. نصراصفهانی هنگام استانداری فارس در یک مذاکره کاملاً خصوصی عنوان می‌نمود که هرچه دارد از آموزگار دارد زیرا هویدا با او خیلی بد است و عوامل هویدا در حزب و در استانداری دست او را بسته‌اند.

2- مرتضی صالحی: زمانی که آموزگار وزیر کشور بود وی از سازمان برنامه و به عنوان معاون وزارت کشور انتخاب شد و شایع است که یکی از عوامل جدید سیا می‌باشد. ضمناً در مورد مناسبات و آشنایی بسیار نزدیک همسر وی با آموزگار نیز شایعاتی وجود دارد و این شایعه بیشتر از زمانی قوت گرفت که صالحی به استانداری خوزستان برگزیده شد.

3- محمود کاشفی: نامبرده در طول وزارت دارائی آموزگار معاون پارلمانی وی بود و از همان موقع با آموزگار نزدیک شد و بعد هم که آموزگار وزیر کشور شد دو نفر از کسانی را که با خود به وزارت کشور برد یکی علی فرشچی و دیگری محمود کاشفی بود که او را به عنوان دبیرکل سازمان امور اداری و استخدامی منصوب کرد.

کاشفی در طول خدمت در سازمان امور اداری و استخدامی به هیچ‌وجه موفقیتی نداشت به طوری که به ناچار او را از این سمت برکنار و یکی دیگر از عوامل آموزگار به نام عالیمرد این سمت را عهده‌دار شد و بنا به توصیه آموزگار عالیمرد یک پست سازمانی به عنوان مطالعه به کاشفی داد که به فرانسه برود.

4- منوچهر آگاه: در مورد وابستگی وی به سیاست آمریکا مطالب زیادی عنوان و حتی او را یکی از گردانندگان عوامل سیا ایران می‌دانند. آگاه به وسیله آموزگار به عنوان معاون وزارت کشور منصوب شد و بعد هم این رابطه را با ایشان حفظ کرد و سال قبل هم که معینی وزیر کشور شد، وی را در پست خود ابقا (البته به خاطر آموزگار) و همین عمل معینی باعث نزدیکی بیشتر معینی با آموزگار شد.

5- احمدعلی احمدی: یکی از نزدیکان سیاست آمریکا و معروف است که از اعضای مؤثر سیا می‌باشد. احمدی با کمک روحانی و برای خوش‌خدمتی به وی و اربابان آمریکایی خود چندین شرکت بزرگ آمریکایی را به ایران آورد و کشت و صنعت را تشکیل داد. این فرد از جمله افرادی است که از کلیه امکانات مالی و معنوی روحانی در زمان وزارت کشاورزی وی متنعم و در اندک مدتی به ثروت هنگفتی و باورنکردنی رسید.

گفته می‌شود که پرواضح است احمدی با کمک آمریکاییان به مقام وزارت کشاورزی رسیده و مخصوصاً به این پست منصوب گردیده که منافع روحانی را حفظ کند و از پرونده‌سازی علیه وی جلوگیری کند زیرا به طور قطع هر کس دیگری به جای احمدی به وزارت کشاورزی منصوب می‌شد برای روحانی دردسر شدیدی درست می‌کرد امّا احمدی که خود از این سفره به نواهای فراوان رسیده و میلیاردر شده این کار را نخواهد کرد.

6- تقی توکلی: معروف است که از عوامل جدید سیا در ایران بوده و فوق‌العاده برای آنها خدمت کرده است مخصوصاً در زمان تصدی شرکت ملی مس سرچشمه.

7- رضا امین: وی را نیز مانند تقی توکلی از عوامل آمریکایی می‌دانند و در عین حال می‌گویند که هر دو نفر آنها خوب کار می‌کنند.

8- فیروز توفیق: این فرد در سازمان برنامه حتی مرکز آمار را نتوانست اداره کند و در برابر اداره یک تشکیلات کوچک عملاً عاجز بود و اداره آنها را به دیگران سپرده بوده و انتخاب وی به وزارت مسکن و شهرسازی برای کسانی که او را از نزدیک می‌شناسند باعث اعجاب است زیرا در حال حاضر مهمترین و مشکل‌ترین وظیفه دولت جدید مسئله مسکن است و آن را به فردی سپرده‌اند که کوچکترین اطلاعی در این باره نداشته و فاقد هرگونه شم مدیریت است، به هر حال پیش‌بینی می‌شود که فیروز توفیق در کار خود ناموفق خواهد بود و در مورد وابستگی وی به سازمان سیا مطالبی عنوان می‌شود.

9- داریوش همایون: نامبرده یکی از عوامل مخالف هویدا می‌باشد و این دشمنی زمانی به اوج خود رسید که هویدا در ترمیم کابینه دو سال پیش خود او را وارد کابینه نکرد. با وجودی که اختلاف نظراتی بین وی و آموزگار در حزب رستاخیز پیدا شده بود امّا آموزگار به خاطر اردشیر زاهدی (برادر همسر همایون) و اینکه وی از عوامل مؤثر و به اصطلاح پایه‌گذار حزب رستاخیز است او را در کابینه خود وارد کرد امّا صاحب‌نظران معتقدند که داریوش همایون در این پست توفیقی حاصل نخواهد کرد زیرا با اختلافاتی که بین همایون و دوستان نزدیک آموزگار مانند قطبی و جعفریان در وزارت اطلاعات و جهانگردی وجود دارد موفقیت همایون در این پست بعید به نظر می‌رسد و از هم‌اکنون پیش‌بینی می‌شود همایون از وزرائی است که در اولین ترمیم کابینه کنار گذارده خواهد شد.

10- کاظم خسروشاهی: گفته می‌شود انتخاب خسروشاهی به وزارت بازرگانی دهن‌کجی بزرگ به دولت سابق و عوامل سابق وزارت بازرگانی به خصوص مهدوی است زیرا مهدوی در زمان وزرات خود به این افراد خیلی اجحاف کرد و با عنوان کردن موضوع فروش شیر دامی و محکومیت خسروشاهی دشمنی خود را نسبت به این گروه به ثبوت رسانید. عنوان می‌شود که خسروشاهی کلیه تشکیلات فعلی وزارت بازرگانی را به هم خواهد زد و ایادی مهدوی را برکنار خواهد کرد. همچنین در خصوص وابستگی خسروشاهی به آمریکاییان مطالبی عنوان و گفته می‌شود وی از جمله بازرگانان معدود عضو سیا می‌باشد.

11- علی فرشچی: نزدیکی علی فرشچی با آموزگار که از وزارت دارائی آموزگار آغاز شده و فرشچی به عنوان رئیس دفتر وی مشغول انجام وظیفه بود تا امروز برقرار و علاوه بر سرپرستی سازمان اوقاف کشور بودجه محرمانه نخست‌وزیری و امور اداری نخست‌وزیری نیز به وی سپرده شده است.

12- صادق کاظمی: در مورد وابستگی و قرابت وی با آموزگار مطالبی عنوان و گفته می‌شود آموزگار با آوردن کاظمی به نخست‌وزیری منظورش کوتاه کردن دست حسین رجبی بوده است.

نظریه شنبه: نظری ندارد.

ملاحظات 341: 1- شنبه در اظهارات خود صادق و با توجه به روابطی که با افراد سرشناس و مقامات مختلف داشته و در محافل آنان نیز مراوداتی دارد این گزارش را تنظیم نموده است.

2- در خصوص اینکه کابینه جدید مورد تأیید و خواسته مقامات آمریکا می‌باشد در محافل مختلف مطالبی عنوان و سفر اخیر علیاحضرت شهبانو را به آمریکا با این مسئله بی‌ارتباط نمی‌دانند.

3- صرف‌نظر از شایعه قوی وابستگی اعضای کابینه به سیاست فعلی آمریکا، در زمینه سوءشهرت برخی از این عوامل از جمله علی فرشچی و اینکه رسماً برای آقای آموزگار و برخی دیگر از مقامات بزم خصوصی ترتیب می‌دهد شایعاتی در سطح وسیع وجود داشته و سپردن بودجه محرمانه نخست‌وزیری و امور مذهبی کشور به چنین فردی با این خصوصیات اخلاقی از وجهه هیئت دولت می‌کاهد.

[حاشیه پایین گزارش]: منبع بیشتر شایعات موجود را گزارش کرده و گاهی حقایقی نیز در آن وجود دارد ولی منتسب کردن همه وزراء به آمریکایی‌ها را خود منبع کرده و حتی شایعات کوچه و بازار نیز به این غلیظی نیست [امضاء ناخوانا] 23/5/36[25]

[حاشیه سمت راست صفحه اول]: عالیخانی او را درآورده و با انصاری ارتباطی نداشته است.

[حاشیه پایین سمت راست صفحه اول]: 417618

[مهرها]: خیلی محرمانه، 341 بایگانی شود.

*پژوهشگر و مدیر بخش تدوین مرکز اسناد انقلاب اسلامی و کارشناس مجمع تشخیص مصلحت نظام

**. توضیح آنکه منظور از «خارج از قدرت نخست وزیر» وزرایی هستند که با دخالت مستقیم شاه تعیین شده اند.