هر کدام از این رویداد‌ها برگ زرینی در تاریخ انقلاب اسلامی ایران هستند. نقطه پیوند هر سه حادثه، مواجهه ملت قهرمان ایران با آمریکای جهان‌خوار است. 13 آبان هر سال، فصل تجدید بصیرت انقلابی و ابلاغ پیام رسای ملت ایران در مبارزه همیشگی و دایمی با استکبار جهانی و صهیونیزم پلید است.

 13 آبان یادآور حوادث مهمی است که هر کدام در تاریخ مبارزه‌های ضداستکباری ملت بزرگ و مسلمان ایران نقش به‌سزایی داشته است.

 

13آبان 1342 رژیم استبدادی ستمشاهی در تبعیت از آمریکای جهان‌خوار، رهبر آزاده و مرجع انقلابی ملت را که به کاپیتولاسیون ظالمانه اعتراض کرده بود، تبعید کرد. 13 آبان 1357 دانش‌آموزان انقلابی به فرمان رژیم پهلوی به خون نشستند. 13 آبان 1358 دانشجویان مسلمان پیرو خط امام خمینی (ره) با تسخیر لانه جاسوسی استکبار از یک ربع قرن جنایات رژیم استکباری آمریکا انتقام گرفتند.

 

هر کدام از این رویداد‌ها برگ زرینی در تاریخ انقلاب اسلامی ایران هستند. نقطه پیوند هر سه حادثه، مواجهه ملت قهرمان ایران با آمریکای جهان‌خوار است. 13 آبان هر سال، فصل تجدید بصیرت انقلابی و ابلاغ پیام رسای ملت ایران در مبارزه همیشگی و دایمی با استکبار جهانی و صهیونیزم پلید است.

 

موسسه فرهنگی هنری و انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی در این راستا برترین آثار خود با موضوع‌های تسخیر لانه جاسوسی آمریکا و روز ملی مبارزه با استکبار جهانی را معرفی می‌کند.

 

کتاب «دانشجویان و گروگان‌ها(تاریخ شفاهی دانشجویان پیرو خط امام)»:

 

پیروزی انقلاب اسلامی اگرچه نفوذ آمریکا را در ایران تحلیل برد اما منجر به زوال کامل قدرت و دخالت‌های آن نشد. بقایای عوامل آمریکا در درون مملکت مشغول توطئه بودند؛ به‌ویژه این‌ که با روی کار آمدن دولت موقت استکبار به آن امیدوارتر شد. در این شرایط دولت موقت که امور کشور را در دست گرفته بود، متاثر از دیدگاه نهضت آزادی که از قضا اکثر اعضای دولت از یاران سابق بازرگان انتخاب شده بودند، چندان به پاکسازی اداره‌ها و استقرار جمهوری اسلامی نمی‌پرداختند و مطالبه‌های امام خمینی(ره) و مردم انقلابی برآورده نشده بود.

 

تساهل دولت بازرگان در برخورد با حرکت‌های تجزیه‌طلبانه‌ داخلی که کشور را به سوی اغتشاش می‌برد و عدم اتخاذ مواضع انقلابی در مقابل استکبار جهانی، دانشجویان مسلمان را بر آن داشت تا با حرکتی انقلابی اعتراض خود را به عملکرد دولت موقت نشان دهند. دانشجویان چند دانشگاه تهران با عنوان «دانشجویان پیرو خط امام» لانه‌ جاسوسی آمریکا را تسخیر کردند و به افشای عملیات این سفارتخانه در قبال انقلاب و نظام اسلامی پرداختند.

 

کتاب «دانشجویان و گروگان‌ها(تاریخ شفاهی دانشجویان پیرو خط امام)» شامل مصاحبه‌هایی است با چندین نفر از دانشجویان پیرو خط امام خمینی (ره) که هر کدام با رجوع به حافظه‌ خود و فراخور پرسش‌هایی که از آن‌ها شده است، به بازگویی حوادث لانه و حال و هوای آن روزها پرداخته‌اند.

 

علت تسخیر لانه‌ جاسوسی به دست دانشجویان، ترکیب دانشگاه‌های شرکت‌کننده در این واقعه و نحوه‌ تعامل آن‌ها با یکدیگر، برخورد مسوولان نظام با دانشجویان و حوادث تلخ و شیرینی که در درون لانه‌ جاسوسی می‌گذشت، در مصاحبه با آن‌ها روشن شده است. مطلب بسیار مهم دیگری که در خلال مصاحبه‌ها به آن اشاره شده، طرز عملکرد و موضع‌‌گیری برخی از اشخاص است که به صورت اتفاقی با پایان جریان گروگان‌گیری در مسوولیت‌های مختلف نظام اسلامی بودند و در نحوه‌ انتشار اسناد لانه‌ جاسوسی دست داشتند.

 

کتاب «تسخیر لانه‌ جاسوسی(خاطرات یکی از دانشجویان مسلمان پیرو خط امام)»:

 

انقلاب اسلامی ایران با دو مشخصه‌ بارز از سایر انقلاب‌های جهان، قابل تشخیص و تمیز است. نخستین مشخصه‌ آن، ضداستبدادی بودن و دومین ویژگی‌اش، ضداستعماری بودن آن است. انقلاب اسلامی ایران از بدو شکل‌گیری و آغاز حرکت خود، این دو مشخصه را به رهبری امام‌خمینی(ره) دارا بود. تبعید امام‌خمینی از ایران در سال 1343 در پی ایراد سخنرانی شدیداللحن وی در اعتراض به کاپیتولاسیون و حقِ قضاوت کنسولی آمریکایی‌ها در ایران بود.

 

سلطه و نفوذ همه‌جانبه‌ آمریکایی‌ها در ایران، بعد از جنگ جهانی دوم زیاد شد و پس از کودتای 28 مرداد 1332 به مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده در سیاست داخلی و خارجی، فرهنگ و اقتصاد ایران تبدیل شد. کاپیتولاسیون را می‌توان اوج تحقیر ملی ایرانیان توسط آمریکا قلمداد کرد که با حمایت همه‌جانبه از حکومت خودکامه‌ پهلوی تا سال‌های پایانی آن ادامه داشت.

 

حمایت همه‌جانبه از محمدرضاشاه فراری و انواع توطئه‌ها و اقدام‌های مداخله‌جویانه در ایران، از جمله عواملی بودند که دانشجویان مسلمان پیرو خط امام خمینی(ره) را به تسخیر لانه‌ جاسوسی آمریکا واداشت. این اقدام دانشجویان مسلمان پیرو خط امام خمینی(ره) از نقاط عطف تاریخ انقلاب اسلامی به‌حساب می‌آید که حوادث و پیامدهای گوناگونی را به‌ همراه آورد.

 

آن‌چه کتاب «تسخیر لانه‌ جاسوسی(خاطرات یکی از دانشجویان مسلمان پیرو خط امام)» به آن می‌پردازد، علل و زمینه‌های اقدام دانشجویان مسلمان مبارز از زبان و قلم یکی از دانشجویان حاضر در قضایای تسخیر است. دکتر سیدمحمدهاشم پوریزدان‌پرست، عضو هیات علمی دانشگاه شیراز از دانشجویان مبارز قبل از انقلاب و از رزمندگان و جانبازان سرافراز است که با نگارش آثاری مانند: «همگام با مردم در انقلاب اسلامی» بر آن است به گزارش مستند وقایع انقلاب و حوادث بعد از انقلاب بپردازد.

 

کتاب «گروگان‌گیری ایرانی»:

 

با پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، گروهی از دانشجویان پیرو خط امام خمینی (ره) به نمایندگی از مردم ایران اسلامی که تازه از زیر‌ یوغ حکومت ستم‌شاهی محمدرضا پهلوی رها شده بودند و از دخالت‌های بیش از حد ایالات متحده‌ آمریکا در امور داخلی ایران به ستوه آمده بودند، سفارت آمریکا موسوم به «لانه‌ جاسوسی» را تسخیر کردند و افراد سفارت را به گروگان گرفتند و خواهان دخالت نکردن آمریکا در امور ایران، بازگشت دارایی‌های ایران از آمریکا و تحویل شاه به ایران شدند.

 

در پی ناکامی آمریکا در حل این بحران، بسیاری از رسانه‌های غربی سعی کردند این حرکت دانشجویی را سیاه‌نمایی کرده و ایران را به نقض حقوق بشر و آزار و اذیت گروگان‌ها متهم کنند در نتیجه از رفتار بد ایرانی‌ها نسبت به گروگان‌های آمریکایی می‌گفتند و می‌نوشتند.

 

کتاب «گروگان‌گیری ایرانی» خاطرات‌ یکی از گروگان‌ها به نام «راکی سیکمن» است. او 26 جولای 1957 در میسوری، در حومه‌ ایالت لوییس آمریکا به دنیا آمد و دوران کودکی و نوجوانی خود را در روستای کراکو در 50 مایلی جنوب ایالت لوییس سپری کرد. راکی، 26 آگوست 1976 وارد نیروی دریایی ایالات متحده شد. او پیش از آن در نیروی زمینی خدمت می‌کرد. پس از دو سال و نیم، همراه نیروی دریایی به اقیانوس آرام و دریای مدیترانه سفر کرد. او در ماه می 1979 برای آموزش در گارد امنیتی نیروی دریایی ثبت‌نام کرد که نخستین محل ماموریت او به عنوان گارد امنیتی، سفارت آمریکا در تهران بود. بنابراین، راکی سیکمن در هفت اکتبر 1979 وارد تهران شد.

 

کتاب «بحران (سال آخر ریاست‌جمهوری کارتر)»:

 

با آغاز نهضت اسلامی در سال 1342، امام خمینی (ره) نه تنها علیه استبداد داخلی به مبارزه پرداخت بلکه آگاهانه استعمار خارجی را نیز نشانه گرفت. امام شاه را مجری سیاست‌های آمریکا در منطقه می‌دانست و باور داشت که شاه به عنوان «ژاندارم خاورمیانه» منافع آمریکا را در منطقه تامین می‌کند و آمریکا نیز به امنیت و بقای حکومت پهلوی به‌ ویژه به سرکوب مخالفان داخلی کمک می‌‌کند.

 

در آغاز روی کار آمدن «کارتر» با طرح حمایت از حقوق بشر و تجدیدنظر در روابط با کشورهای ناقض حقوق بشر، چنین به نظر می‌رسید که روابط خوب شاه با سردمداران کاخ سفید با مشکل مواجه خواهد شد زیرا طبق شعارهای انتخاباتی «کارتر» ایران یکی از کشورهایی بود که حقوق بشر را نقض می‌کرد، زندان‌های شاه مملو از زندانیان سیاسی بود و هر ندای مخالفی به شدت سرکوب می‌شد. اما دولت «کارتر» به طرح خود وفادار نماند و با اصلاحات سطحی که شاه با ایجاد فضای باز سیاسی انجام داد و آزاد کردن تعدادی از زندانیان سیاسی، حمایت خود را از رژیم شاه ادامه داد.

 

در همین راستا، شاه به آمریکا سفر کرد و در مقابل «کارتر» در دی ماه 1356 وارد ایران شد. شاه ضیافت با شکوهی به افتخار وی و همراهانش ترتیب داد و در این ضیافت اظهار کرد که «ایران پیوندهای دوستی بسیار استواری با آمریکا دارد.» «کارتر» نیز که شرایط انقلابی ایران را درک نمی‌کرد، ایران را «جزیره‌ ثبات خاورمیانه» نامید. حوادث پس از سفر کارتر به ایران، درک نشدن شرایط ایران توسط دولت‌مردان آمریکایی را به خوبی نشان داد.

 

عدم درک شرایط کشور توسط آمریکایی‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز ادامه یافت. «کارتر» در یک مصاحبه‌ مطبوعاتی خبر از تضمین امنیت اتباع آمریکا توسط دولت بازرگان را داد و امیدوار بود مانند سال‌های گذشته روابط ایران و آمریکا به صورت عادی و دوستانه حفظ شود.

 

«سولیوان» آخرین سفیر آمریکا در ایران سعی کرد با نظام جدید حاکم در ایران ارتباط برقرار کند اما ناکام ماند. به نظر می‌رسید که جمهوری اسلامی هیچ اعتمادی به دولت آمریکا ندارد. در همین زمان موافقت «کارتر» با ورود شاه به آمریکا شرایط را پیچیده‌تر کرد، در حالی که دولت موقت طرفدار مماشات و ادامه‌ روابط دیپلماتیک با آمریکا بود و حتی مهندس بازرگان در جشن سالگرد انقلاب الجزایر با «برژینسکی» مشاور امنیت ملی آمریکا در 10 آبان 1358 ملاقات کرد تا زمینه برای دور تازه‌ای از همکاری ایران و آمریکا فراهم شود، انقلابیون در تهران علاوه بر سر دادن شعارهای ضدآمریکایی، خواستار قطع روابط با آمریکا شدند. در روز 13 آبان 1358 که مردم آماده تظاهرات علیه پذیرفته‌شدن شاه در آمریکا می‌شدند گروهی از دانشجویان، سفارت آمریکا را تصرف کردند و اعضای آن را به گروگان گرفتند.

 

کتاب «انتخاب دشوار: سالهای بحرانی در سیاست خارجی آمریکا»:

 

پیروزی انقلاب اسلامی نقطه عطف مهمی در روابط ایران با ایالات متحده‌ آمریکاست. کشوری که پیش از پیروزی انقلاب بزرگ‌ترین شریک تجاری و مهم‌ترین هم‌پیمان نظامی و امنیتی ایران به‌شمار می‌رفت، به بزرگ‌ترین دشمن جمهوری اسلامی تبدیل شد. در واقع یکی از اساسی‌ترین اندیشه‌های پیشگامان انقلاب اسلامی و در رأس آن‌ها امام‌خمینی (ره) که رهبری انقلاب اسلامی را برعهده داشت، اندیشه‌ مبارزه با استکبار و قدرت‌های سلطه‌گر به‌ویژه آمریکا بود.

 

بدیهی بود که نظامِ برآمده از انقلاب و اندیشه‌های ضداستعماری و ضداستکباری امام‌خمینی (ره) کوچک‌ترین سازش و انعطافی در مقابل غرب و ایالات متحده نداشته باشد. بنابراین، آمریکا تمام تلاش خود را به کار بست تا به هر شیوه ممکن مانع پیروزی انقلاب و روی‌ کار آمدن حکومت اسلامی برآمده از تفکر امام خمینی (ره) شود.

 

در این باره یکی از مسایل مهم، عدم درک و شناخت صحیح مقام‌های آمریکا از ایران و ساختارهای پیچیده‌ اجتماعی و سیاسی آن بود. همین مساله باعث می‌شد مقامات آمریکایی دیدگاه‌های متفاوت و گاه متناقضی در قبال ایران داشته باشند. این تناقض در دوران پیروزی انقلاب همچنین بحران گروگان‌گیری بیش از هر زمان دیگری خود را نشان داد. از مذاکرات مستقیم و غیرمستقیم تا اقدام نظامی از جمله گزینه‌هایی بودند که در هنگام بحران در دستور کار مقام‌های ایالات متحده قرار می‌گرفت.

 

کتاب «انتخاب دشوار: سالهای بحرانی در سیاست خارجی آمریکا» نوشته‌ «سایروس ونس» وزیر خارجه‌ وقت آمریکا در دوران پیروزی انقلاب و بحران گروگان‌گیری است که در آن به موضوع‌های مختلفی درباره ایران پرداخته شده‌ است.

 

«ونس» از جمله کسانی بود که دیدگاهی معتدل و میانه‌رو در قبال انقلاب و بحران گروگان‌گیری داشت. وی مخالف سرسخت اقدام نظامی و عملیات نجات برای آزادی گروگان‌های آمریکایی در ایران بود و در اعتراض به این اقدام استعفا داد. با توجه به شخصیت «ونس» و اهمیت جایگاه وی در مقام وزیر امور خارجه‌ آمریکا در آن دوران و نیز دیدگاه‌های ویژه‌ای که در قبال مسایل مختلف ایران داشته است، مطالعه‌ کتاب یاد شدهمفید به نظر می‌رسد.

 

کتاب «تاریخ‌ شفاهی جنبش دانشجویی مسلمان»:

 

جنبش دانشجویی در ایران قدمتی به اندازه عمر دانشگاه و نهاد آموزش عالی دارد و نتیجه‌ واکنش دانشجویان به مشکلات جامعه و بازتاب دغدغه‌های آن‌ها در قبال حل معضلات است. از آن‌جایی که دانشجویان به‌ عنوان قشر تحصیلکرده و فرهیخته جامعه به مناسبات اقتصادی، سیاسی ـ اجتماعی حاکم بر جامعه حساس‌اند و به علت قرار گرفتن در دوران جوانی و ویژگی‌های این دوره، آرمان‌خواهی و عدالت‌طلبی از مشخصه‌های با اهمیت این جنبش است که در طول تاریخچه به نسبت طولانی این جنبش، همواره مطرح می‌شود

 

در دوران حکومت پهلوی به‌علت ممنوع بودن فعالیت نهادهای مدنی، احزاب و گروه‌های برخاسته از بطن جامعه، جنبش دانشجویی جای خالی این تشکل‌ها و نهادها را پُر می‌کرد و ضمن فعالیت در عرصه‌ علم و دانشگاه عرصه اجتماع و سیاست را نیز زیر نظر داشت.

 

پس از کودتای 28 مرداد، تعطیلی احزاب، دستگیری و منزوی‌کردن رهبران نهضت ملی‌شدن نفت، جنبش دانشجویی از معدود جریان‌هایی بود که در مقابل استبداد و دیکتاتوری حکومت پهلوی ایستاد و پرونده‌ای درخشان از خود به‌جا گذاشت، همچنان ‌که تلفات سنگینی را نیز متحمل شد. پیروزی انقلاب اسلامی ایران که گام بزرگی در تحقق مردم‌سالاری دینی در کشور و حاکم شدن اراده مردم بر سرنوشت خویش بود، با پیشگامی جنبش دانشجویی در اغلب حوادث سرنوشت‌ساز پس از انقلاب همراه بود.

 

تسخیر لانه‌ جاسوسی، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها و حضور در جبهه‌های جنگ تحمیلی و... از اقدام‌های درخشان جنبش دانشجویی در دوران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است که آرمان‌خواهی و عدالت‌طلبی دو ویژگی اصلی آن‌ها هستند. جنبش دانشجویی با وجود تمامی فراز و نشیب‌ها در برخی از تشکل‌های دانشجویی همچنان ایفای نقش می‌کند.

 

این اثر روایت‌های دانشجویان قدیم و فعلی از روند جنبش دانشجویی در برهه‌های مختلف و میزان تاثیرگذای آن‌ها در سیر حوادث را در بر دارد.

 

کتاب «چالش‌های ایران و آمریکا»:

 

در تاریخ تحولات معاصر ایران نقش چند دولت خارجی - از جمله دولت‌های ایالات متحده آمریکا و انگلیس - بیش از دیگران تاثیرگذار و مساله‌ساز بوده است. بنابراین، بررسی تحولات و چگونگی روابط ایران و دولت‌های یاد شده یکی از موضوع‌های مهم و مورد توجه به شمار می‌آید؛ چون تاثیر این روابط در بسیاری از امور داخلی حتی در روابط خارجی گسترده و تعیین‌کننده بوده است.

 

در سال‌های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی امکان تحقیق و تالیف در این زمینه نبود؛ چون مخالف منافع و مصالح رژیم وابسته‌ حاکم و دولت خارجی مسلط بر ایران بود. بنابراین، پس از پیروزی انقلاب محققان و نویسندگان توانستند با استفاده از اسناد و مدارک به‌ جا‌ مانده از رژیم گذشته همچنین مدارک موجود و مرتبط با موضوع در خارج از کشور، تحقیقات و تالیفات گسترده و ارزنده‌ای در این حوزه انجام دهند.

 

در میان دولت‌های خارجی مسلط بر کشور، بیش از همه انگلیس و آمریکا ایفای نقش کرده‌اند. در سال‌های پس از کودتای 28 مرداد 1332 به مدت 25 سال، آمریکا به‌ تدریج سلطه بیشتری یافت و دولت انگلیس از دهه‌ 40 نقش دوم در سلطه‌ خارجی بر ایران داشت.

 

در این دوران، اوضاع و احوال و سیر تحولات به‌گونه‌ای متفاوت از گذشته و تضاد آشتی‌ناپذیر مردم با سیاست‌های استعمارگر جدید نیز متفاوت بود. از طرف دیگر پیروزی انقلاب اسلامی، شرایط ایران و منطقه را دگرگون و چالش‌های ایران و آمریکا وارد شکل و محتوای جدیدی شد. شرایطی که به صورت کامل برای این دولت ناشناخته و در عین حال غیرقابل قبول بود. بنابراین، «چالش‌های ایران و آمریکا» یکی از موضوع‌های تحقیقاتی مراکز مطالعات سیاسی و استراتژیک در کشورهای مختلف شده است. این چالش‌ها به اندازه‌ای است که در تمامی دولت‌های آمریکا، مساله ایران و آثار ناشی از این مساله‌ها یکی از مشکل‌های ثابت و به‌اصطلاح «دردسرهای بزرگ برای آن‌ها» بوده است.

 

چالش‌های موجود در روابط دو دولت به‌گونه‌ای است که چالش‌های دیگر را مانند مقاومت حزب‌الله لبنان، مقاومت ملت فلسطین، شکست لشگرکشی در عراق و افغانستان، تضعیف موقعیت داخلی و بین‌المللی و در نهایت بیداری اسلامی و جنبش ضدسرمایه‌‌داری، به دنبال داشته است. تحولاتی که هر کدام می‌توانند مقدمه تغییرات دیگری بر ضد نظام سلطه‌ استکباری آمریکا باشد.

 

این کتاب مهم‌ترین چالش‌های دو نظام متفاوت و متعارض (اسلام و لیبرال سرمایه‌داری) را در قالب دو دولت ایران و آمریکا با دیدگاهی واقع‌بینانه و به‌دور از تحلیل‌های افراطی و یا ساده‌انگارانه مورد بحث قرار داده است.