یک پژوهش‎گر و فعال فرهنگی گفت: مشروطه برای ایران دستاوردهای عظیمی داشته که تجسم اصلی آن شکل‎گیری انقلاب اسلامی است؛ ولی تجسم انحراف مشروطه، استبداد رضاشاهی و دوره‎ پهلوی است.

مجتبی سلطانی احمدی پژوهش‎گر و فعال فرهنگی  گفت: ضعف علوم انسانی و اجتماعی و به خصوص دانش تاریخ سبب شده است که کارنامه مشروطه ‎‎شناسی ایرانی در خصوص علت‎شناسی انحراف مشروطه در حد پایین باشد.

وی ادامه داد: در واقع مشروطه‎ شناسی ایرانی به عنوان تابع و شاخه‎ای از تاریخ‎نگاری و تاریخ‎پژوهی ایرانی در موضع ضعف قرار دارد. تَک‎ عامل‎ بینی در چرایی وقوع مشروطه و در علت‎شناسی‎ انحراف و عقب‎گرد مشروطه راه به جایی نمی‎برد و گمراه کننده خواهد بود. برای تبیین نهضت مشروطه و انحراف از نهضت مشروطه باید به شرایط مادی، معنوی، اقتصادی، اجتماعی، فکری، فرهنگی و معرفتی و نیز علل و عوامل درونی و بیرونی توجه داشت.

نویسنده کتاب «پژوهشنامه انقلاب اسلامی ایران» گفت: ذکر و توجه به این نکته حائز اهمیت است که یک مشروطه داریم و یک انحراف از مشروطه. رهبر معظم انقلاب اسلامی فرمودند: « بعد از ورود اسلام به ایران، حادثه‎ مشروطیت یک حادثه‎ استثنایی در تاریخ ایران است که حقیقتا درست هم باز نشده است». مشروطه برای ایران دستاوردهای عظیمی داشته که تجسم اصلی آن شکل‎گیری انقلاب اسلامی است؛ ولی تجسم انحراف مشروطه، استبداد رضاشاهی و دوره‎ پهلوی است. در واقع سلطنت پهلوی میوه مشروطه سکولار و نتیجه انحراف از مشروطیت است. البته افق و چشم‎انداز انقلاب اسلامی به مراتب وسیع‎تر و عمیق‎تر از افق و چشم‎انداز نهضت مشروطه است و یکی از عوامل این مسئله بصیرت تاریخی امام خمینی و توجه ایشان به آسیب‎شناسی نهضت مشروطه و نهضت ملی شدن صنعت نفت بود.

این پژوهشگر تاریخ و تمدن اسلامی گفت: مهمترین درسی که می‎توانیم از مشروطه بگیریم پاسخ این پرسش است: چطور می‎شود نهضتی که با تلاش مردم و برای رفع ظلم و قطع دست بیگانگان در کشورآغاز شد، دقیقا به سرنوشت عکس خود دچار شود؛ علاوه بر آن‎که دست بیگانگان نیز بیش از پیش در کشور ما باز شد و استبدادی به مراتب بدتر از قاجار بر مردم تسلط یافت. درسی که هم‎اکنون نیز بسیار به کار خواهد آمد زیرا بصیرت تاریخی مقدمه بصیرت سیاسی است.