یکم اکتبر 1827 ایوان پاسکِویچ ـ ژنرال روس شهر ایروان (یروان) را که بیش از 2 هزار سال وابسته به ایران بود مورد تعرّض قرار داد و به رغم دفاع طولانی و سخت نظامیان ایران، آن را تصرف و سال بعد (22 فوریه 1928) طبق سازشنامه ترکمن چای به روسیه واگذار شد که اینک پایتخت جمهوری مستقل ارمنستان است.ارمنستان از زمان هخامنشیان همواره متحد و یا وابسته به ایران بود و ایران بارها برسر آن با رومیان جنگید. از دست رفتن ایروان شکست بزرگی برای ایران بود و همچنین برای ایروانی ها که هزاران تَن از آنان به داخله ایران مهاجرت کردند. از دوران صفویه تا امضای سازشنامه ترکمن چای، در هر جنگی با عثمانی، ایران برای حفظ ایروان در کنار خود حاضر به هرگونه گذشت ـ حتی از دست دادن بغداد می شد. در دو ـ سه دهه اخیر دولت ایران مناسبات بسیار نزدیک با جمهوری ارمنستان برقرار کرده است که اینک به مراتب کوچکتر از ارمنستان پیشین است که تا دریاچه وان امتداد داشت. دشمنی و فشار عثمانی به ارمنیان باعث پراکنده شدن آنان در سراسر جهان شده است و کالیفرنیا اینک یک اقلیت پُرجمعیت ارمنی دارد.