میرزا ابوالحسن خان ایلچی را بنا بر روایتهای مشهور تاریخی دومین ایرانی ای دانستند که پس از عسگر خان افشار ارومی به تشکیلات مخوف فراماسونری در انگلستان پیوست. وی که برای سالیان دراز سمت وزارت خارجه ایران در عهد فتحعلیشاه و محمدشاه را بر عهده داشت طی سفر اول خود به انگلستان(با عنوان سفیر ایران در انگلیس) شرح حالی نگاشته است که به حیرت نامه معروف گشته است.

جوان و تاریخ- تاریخ شفاهی



میرزا ابوالحسن خان ایلچی را بنا بر روایتهای مشهور تاریخی دومین ایرانی ای دانستند که پس از عسگر خان افشار ارومی به تشکیلات مخوف فراماسونری در انگلستان پیوست. وی که برای سالیان دراز سمت وزارت خارجه ایران در عهد فتحعلیشاه و محمدشاه را بر عهده داشت طی سفر اول خود به انگلستان(با عنوان سفیر ایران در انگلیس) شرح حالی نگاشته است که به حیرت نامه معروف گشته است. ایلچی خواهرزاده ی حاج ابراهیم خان کلانتر، صدراعظم فتحعلی شاه است که پس از بر هم خوردن روابط ایران و فرانسه و اخراج ژنرال گاردان از ایران، در سال 1224 هجری قمری به همراه مستر موریه به انگلستان اعزام شد و در سال بعد به همراه سر گور اوزلی(یکی از رهبران فراماسونری که برای ایجاد این تشکیلات در ایران به همراه ایلچی و با سمت سفارت انگلیس به ایران آمد) به ایران بازگشت.

وی خود در توضیح علت نامگذاری سفرنامه اش می نویسد: نظر به اینکه غرایب بسیار و بدایع بیشمار ملاحظه و در این دفتر ثبت افتاده بود. البته سامعین و مطالعه کنندگان این اوراق را تعجب و تحیری بی اندازه دست می داد. لهذا این رساله را حیرت نامة سفرا موسوم گردانید. وی در بخشی از حیرت نامه خود در رابطه با مجالس شادی و پایکوبی مردمان انگلیس و نیز اختلاط میان مرد و زن  آورده است:

«از آنجا که من در مجلس حیران بودم. میسس پرسول گفت: چنان می فهمم که از اکل نمودن مرد و زن به جمعیت، ترا حیرت دست داده خود انصاف ده که شیوه ما بهتر است یا شیوه شما که زنان را مستور دارید؟ من در جواب گفتم: طریقة شما بهتر است. از رهگذر اینکه زن مستوره چشم بسته و همچو مرغی که در قفس حبس شود می باشد و چون رهایی یابد قوت پرواز به طرف گلشن ندارد. و زن پر گشوده به مصداق اینکه: مرغان گلشن دیده اند سیر گلستان کرده اند.  بهر کمالی آراسته گردند و چون من سیاحت بسیار کرده ام مانند شما زنی به این همه کمالات معنوی و صوری و آراستگی ندیدم»