۱۶ مهر ۱۳۴۶، ساواک دستور تبعید آیت‌الله پسندیده را صادر کرد. وی امور مربوط به دفتر حضرت امام خمینی را انجام می‌داد.

۲۲ آبان سال ۱۳۷۵ هجری شمسی آیت الله سید مرتضی پسندیده برادر آیت الله امام خمینی (س)  بدرود حیات گفت و در مسجد بالاسر حضرت معصومه ( س ) به خاک سپرده شد.

سیدمرتضی پسندیده در تاریخ 13 فروردین 1275 هجری شمسی برابر با 17 شوال سال 1313هجری قمری در شهرستان خمین واقع در استان مرکزی به دنیا آمد.

سیدمرتضی تحصیلات را در خمین آغاز کرد و سپس در 14 سالگی به همراه سیدنورالدین برادر و افتخارالعلما استادش جهت ادامه تحصیل به اصفهان عزیمت کرد.

او در مدرسه ملاعبدالله ساکن شد و در آنجا ادبیات‌، منطق‌، کلام‌، فقه‌، اصول و هیئت و نجوم را نزد علمای اصفهان از جمله بزرگانی چون مرحوم آیت‌الله حاج آقا رحیم ارباب، آقا شیخ علی یزدی و مرحوم تویسرکانی فرا گرفت و در کلاس درس آیت‌الله‌العظمی خاتون آبادی دروس سطح و خارج فقه و اصول را طی کرد.

پسندیده پس از گذراندن دوره‌های سطح و خارج دروس حوزوی‌، به خمین بازگشت و همزمان با اقامه نماز جماعت‌، کلاس‌های دروس فقه و اصول‌، کلام و منطق و نحو را در آن شهر برپا کرد. کلاس‌هایی که یکی از شاگردانش امام خمینی(ره) بود.

با تبعید امام به ترکیه و سپس عراق، آیت الله پسندیده علی رغم خطرات فراوان رژیم، در طول سال های تبعید امام خمینی، مسئولیت تأمین و پرداخت شهریه شاگردان ایشان در قم را برعهده گرفت.

کمک مالی به خانواده زندانیان سیاسی و تبعیدشدگان و پرداخت شهریه امام در حوزه‌های علمیه سراسر کشور، باعث شد نام و موقعیت امام در حوزه حفظ و تقویت شود.

مبارزه و ظلم‌ستیزی با زندگی مرتضی پسندیده عجین بود. در این دوران که ناامنی در سراسر کشور رواج داشت‌، خمین نیز از شر اشرار در امان نبود و هر از چند گاهی‌، اشرار مسلح به آن شهر حمله می‌کردند. اینچنین بود که به علت ضعف حکومت در قبال ایجاد امنیت‌، مردم خود دست به کار شده و برای اجرای این امر، همه مردم اعم از علما، تجار، خوانین و... مسلح بودند و به مقابله با اشرار می‌پرداختند.

در یکی از همین درگیری‌ها سیدمرتضی که 10 سال بیشتر نداشت به عنوان یکی از تفنگچیان به مقابله با اشرار پرداخت.‌

سیدمرتضی پسندیده از دوران نوجوانی برای دفاع از مردمان دیارش اسلحه بر دوش گرفت و پس از آن در کنار برخی دیگر از علمای اصفهان در جریان جنگ جهانی اول برای ایستادگی در برابر قوای متجاوز انگلیس تعلیمات نظامی دید و در اردوی نظامی روحانیون منطقه شرکت کرد‌.

پسندیده در رابطه با حل مشکلات مردمی و مبارزات آنان‌، با سیدحسن مدرس ارتباط گرفت و در این راستا به نزد سردار سپه ـ رضاخان ـ رفت که از طرف وی به نداشتن حسن نیت متهم شد.‌‌ ‌پسندیده از جمله روحانیون هوادار نهضت ملی بود و در جریان مبارزات ملی شدن صنعت نفت مشارکت فعال داشت، موضوعی که همواره از آن به عنوان یکی از افتخارات زندگی‌اش یاد می‌کرد.

یکی از مقاطع مهم مبارزات آیت‌الله پسندیده ساماندهی مبارزات مردم خمین در واقعه 15 خرداد 1342 بود. او در روز 15 خرداد، با سخنرانی در میدان مرکزی خمین‌، بطور آشکارا به حمایت از حرکت برادرش امام خمینی پرداخت.‌

پس از قیام خونین 15 خرداد و دستگیری امام خمینی، آیت الله پسندیده به همراه مراجع و علمای دیگر، به تهران عزیمت کرد و در اعتراض دسته جمعی علما به این واقعه مشارکت فعال داشت.

در پی اعتراض امام خمینی به تصویب لایحه کاپیتولاسیون که به بازداشت و تبعید ایشان انجامید، آیت الله پسندیده طی نامه ای به امیرعباس هویدا نخست وزیر وقت، ضمن درخواست مسافرت به ترکیه و ملاقات با امام ، چنین نوشت : «ادامه تبعید مرجع تقلید شیعیان حضرت آیت الله العظمی خمینی مدظله العالی، با شایعات اخیر موجب نگرانی شدید است...»

با تبعید امام به ترکیه و سپس عراق، آیت الله پسندیده علی رغم خطرات فراوان رژیم ، در طول سال های تبعید امام خمینی ، مسئولیت تأمین و پرداخت شهریه شاگردان ایشان در قم را برعهده گرفت . کمک مالی به خانواده زندانیان سیاسی و تبعیدشدگان و پرداخت شهریه امام در حوزه های علمیه سراسر کشور، باعث شد نام و موقعیت امام در حوزه حفظ و تقویت شود.

سرانجام این عالم ربانی و فقیه سترگ در 22 آبان سال 1375هجری شمسی بعد از حدود یک قرن زندگی پرفراز و نشیب در سن 100سالگی  بدرود حیات گفت و در مسجد بالاسر حضرت معصومه ( س ) به خاک سپرده شد


در پی درگذشت آیت الله سیدمصطفی خمینی فرزند امام که به سفر سیداحمدآقا به نجف و ماندن وی نزد امام انجامید، آیت الله پسندیده تا زمان انقلاب مسئولیت های مربوط به بیت امام در قم را به تنهایی برعهده گرفت. حضور او در بیت امام یکی از عوامل مهم ارتباط انقلابیون با امام در نجف اشرف و نوفل لوشاتو بود. به همین دلیل بود که ساواک با خطرناک تشخیص دادن حضور او در قم، در یک دادگاه فرمایشی آیت الله پسندیده را برای مدت سه سال به شهر کویری انارک تبعید کرد. ولی آیت الله پسندیده حکم غیرقانونی تبعید را نادیده گرفت و با شهامت به قم بازگشت.

هرچند آیت الله پسندیده در سال های پس از انقلاب فعالیت سیاسی خاصی نداشت، اما در برخی مقاطع حساس تاریخی آنچنان که خود می گفت «به حکم وظیفه شرعی و ملی» با ارسال نامه هایی برای امام و برخی دیگر از مسوولان کشوری نکاتی را که «به صلاح مملکت» می دانست، یادآور می شد.

ماجرای انتخاب نام خانوادگی


سید مصطفی (پدر خمینی و پسندیده) سه پسر و سه دختر داشت. سید مرتضی معروف به آیت‌الله پسندیده، سید نورالدین که از محترمان مقیم تهران بود و سید روح‌الله(خمینی) که آخرین فرزندش بود، و مولوده آغاخانم، فاطمه خانم و آقازاده خانم. سه برادر سه نام خانوادگی مختلف دارند؛ پسندیده، هندی و مصطفوی. حسینعلی بنی‌آدم مامور سجل احوال در خمین در سال 1304 به سید مرتضی(برادر بزرگتر) می‌گوید که باید نام فامیل انتخاب کنی و شرط می‌گذارد که نباید در ایران تکرار شده باشد؛ سید مرتضی نام خانوادگی خود و نورالدین را هندی می‌گذارد که برگرفته از نام پدربزرگشان(سیداحمد هندی) بود و نام خانوادگی سید روح‌الله برادر کوچک‌تر را برگرفته از نام پدر، مصطفوی گذاشت؛ با نام فامیل هندی برای مرتضی موافقت نشد و از بین پنج یا شش اسم فارسی، آنها نام “پسندیده”‌ را انتخاب کردند.

مرگ آیت الله پسندیده

مرحوم آیت ‏الله پسندیده پس از پیروزى انقلاب اسلامى نیز علی رغم موقعیت ویژه‏اى که از مراتب علم و تجربه و مبارزات مستمر خویش داشت همچون گذشته افتخار وکالت امام خمینى (ره) را در امور شرعى مردم به عهده گرفت و در طول سالهاى پس از پیروزى با بزرگوارى و بى‏هیچ ادعا و توقعى و بدون کمترین تغییرى در مواضع و مشى و شیوه زندگى خویش همان مسیر روشن گذشته را تعقیب نمود.


سرانجام این عالم ربانی و فقیه سترگ در 22 آبان سال 1375هجری شمسی بعد از حدود یک قرن زندگی پرفراز و نشیب در سن 100سالگی  بدرود حیات گفت و در مسجد بالاسر حضرت معصومه ( س ) به خاک سپرده شد.
منبع:فارس