در عصر پهلوی سفرهای رسمی و غیر رسمی درباریان ردیفی مهم از هزینه های کشور را تشکیل می‌داد . گاهی آنان مسافرت‌های خصوصی خود را نیز سفری رسمی جا می‌زدند تا خرج سفر را دریافت نمایند، یا خرید‌های شخصی‌ای که به عنوان کالای مورد نیاز دربار تلقی می‌شد.

دادن هدایای متعدد و گوناگون به میزبانان و دریافت حق ماموریت‌های هنگفت و استفاده از هتل‌های گران قیمت تنها گوشه هایی از هزینه‌ها بود. گاهی اوقات هزینه‌های حاشیه‌ای مثل باخت قمار در کازینوها و دید و بازدید از شهر، محل یا افراد مشهور سینمائی و تاریخی مبالغ سنگینی را تشکیل می‌داد. انجام سفرهای متعدد خارجی نوعی تفاخر محسوب می‌شد. به همین دلیل سفرهای بهاره ، تابستانه و زمستانه تعریف شده بود. معمولاً این‌گونه سفرها به صورت دسته‌ جمعی یا خانواده‌ای صورت می‌گرفت که باعث بالا رفتن مجموع هزینه‌ها می‌شد. در این بین سفرهای فرح و شاه جایگاه خاص خودش را داشت که به مراتب از تشریفات بیشتری برخوردار بود زیرا وی ملکه ایران به حساب می‌آمد و بطور طبیعی باید از تشریفات بیشتری برخوردار باشد تا با سفر سایرین تفاوت داشته باشد.
سفرهای شاه و فرح به دو صورت بود یکی سفرهای رسمی و سیاسی که گاهی اوقات فرح نیز همسفر محمدرضا بود. نوع دیگر سفرهای آنها مسافرت‌های تفریحی در داخل و خارج از کشور بود. عمده سفرهای تفریحی به سواحل شمالی کشور و در کنار دریا و بیشتر در تابستان انجام می‌شد. در این سفر تعداد زیادی از درباریان همراه می‌شدند و بعضی وقت‌ها میهمان‌های خارجی نیز برای دیدار سیاسی یا تفریح با شاه در شمال حضور داشتند. مهمترین سفرهای تفریحی شاه و فرح به اروپا و آمریکا بود و سفرهای سالانه به سن‌موریتس به ویژه در ایام برف و برای انجام اسکی در کوههای آلپ و خوشگذرانی و عیاشی در هتل‌های شش ستاره یا کاخ سوورتا با مبلغ چهار میلیون فرانک برای خرید و همین مبلغ برای تجهیز آن و.... در همین ایام شاه برای بولهوسی‌های خود دیدار‌های محرمانه و دور از چشم فرح با زنان مشهور داشت ! (1)
مدت زمان زیادی از سال به این‌گونه سفرها اختصاص می‌یافت و گاهی به دو یا سه ماه طول می‌کشید. این زمان برای یک فرد مسئول بسیار زیاد و چه بسا اتفاقات مهمی در کشور رخ دهد(2) اسدالله علم در طول سفر شاه در خارج از کشور دائماً با او در تماس بود و درباره اوضاع و احوال کشور به شاه گزارش می‌داد. سفرهای عیاشانه و طولانی مدت محمدرضا حتی باعث ناراحتی و نگرانی وزیر دربار شاهنشاهی می‌گردید و زبان به اعتراض و انتقاد به شاه می‌گشود:
«... ضمناً عرض کردم زودتر تشریف بیاورند، دیگر مسافرت اعلیحضرت طولانی شده است. نمی‌دانم خوششان خواهد ‌آمد یا نه ....» (3)
در چند صفحه بعد موضوع مراجعت به کشور را یادآوری می‌کند: «مجدداً تأکید کردم که باید پیش از عید غدیر خم مراجعت فرمایند. من آنچه احساس می‌کنم با صراحت و تأکید به شاهنشاه هم عرض می‌کنم و هیچ ترسی ندارم که ناخوشایند خواهد افتاد.» (4)
منظور از این مقدمه، اسنادی از دربار پهلوی می‌باشد که حکایت از برنامه سفر فرزندان فرح به آمریکاست، در این مسافرت رضا پهلوی فرزند آنان با خواهران و برادرش، همچنین فریده دیبا از ایالت‌های مختلفی بازدید داشته‌اند، به نوعی که از جنوب تا شمال آن کشور را گشته‌اند و تازه در آخر برنامه‌ریزی کرده‌اند که به سن‌موریتس بروند!؟

دربار شاهنشاهی
بکلی سری
خیلی فوری
جناب آقای اردشیر زاهدی سفیر محترم شاهنشاه آریامهر ـ واشنگتن
مفاد تلگراف شماره 1920 از شرف عرض پیشگاه مبارک علیاحضرت فرح پهلوی شهبانوی گرامی ایران گذشت امر مطاع به شرح زیر شرف صدور یافت:
1ـ برنامه بازدید را برای DISNEY WORLD ترتیب بفرمائید.
2ـ ترتیبی بفرمائید که والاحضرت‌ها مستقیماً‌ به فلوریدا تشریف فرما شوند و در همین استان برنامه‌ای برای CAPE KENNEDY; GAREN ترتیب بفرمائید.
3ـ اگر بشود از آبشار نیاگارا دیدن بفرمایند.
4ـ روی هم سفر بیش از ده روز از روز تشریف فرمائی تا مراجعت طول نکشد.
5ـ تا آنجا که ممکن است سفر بدون سر و صدا باشد که روزنامه‌نویس‌ و عکاس مزاحم آنها نشوند و فقط مقاماتی که لازم است از نظر امنیتی و حفاظتی اطلاع داشته باشند مطلع فرمائید که به این‌صورت از هر جهت فکر اعلیحضرت راحت باشد.
6ـ سفر کاملاً خصوصی است و بدون تشریفات و نباید جنبه رسمی پیدا کند.
7ـ در مراجعت والاحضرت‌ها مستقیم از امریکا به زوریخ نزول اجلال می‌فرمایند که مستقیم به سن موریتس تشریف ببرند.
8ـ همراهان والاحضرت‌ همایون ولیعهد ایران به ترتیب:
والاحضرت فرحناز پهلوی
والاحضرت علیرضا پهلوی
سرکار علیه بانو فریده دیبا

جناب آقای بهبهانیان معاون وزارت دربار شاهنشاهی
مادموازل ژوئل فویه
صورت اسامی افسران گارد و مأمورین مراقب را بعداً حضورت تلگراف می‌کنم هر کاری در این‌مورد داری اطلاع فرمائید که فوراً انجام دهم فکر می‌کنم به این‌صورت یک برنامه فوری با ترتیب بالا تهیه فرمائید و فوراً اطلاع فرمائید از لطف حضرتت سپاسگزارم.
قربانت و می‌بوسمت
وزیر دربار شاهنشاهی
اسدالهر علم

تاریخ:30/11/1353
جناب آقای علم
وزیر دربار شاهنشاهی
در اجرای اوامر مطاع مبارک اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر چک شماره 674001 به مبلغ سی و سه میلیون و هشتصد و هفتاد و پنج‌ هزار (33875000) ریال هم ارز ریالی پانصد هزار دلار جهت هزینه‌های مربوط به مسافرت‌های سال 1975 والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی به خارج از کشور به پیوست ایفاد می‌گردد، خواهشمند است دستور فرمائید وصول وجه را اعلام فرمایند. - امیرعباس هویدا



صورتحساب INVOICE
تاریخ: 12/3/36
Date:……………… به: دفتر والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی TO: قابل توجه جناب آقای ایرج امینی سفیر شاهنشاه آریامهر و سرپرست امور بین‌‌الملل دفتر والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی
ریالIranian
از قرار ....At پول خارجی
Forign Currency پیرو: ..........................................................................Our Ref.
عطف: ......................................................................Your Ref
بابت هزینه مسافرت والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی و همراهان در تاریخ 27 و 28 و برابر با 7 و 8 فروردین ماه 2536 که با یک فروند هواپیمای بوئینگ 100 ـ 727 دربستی شماره 35 ـ 394 در مسیر جده ـ آتن ـ پاریس ـ تهران انجام گرفته است. مبلغ چهار میلیون و چهل و شش هزار و نهصد ریال در بدهکار حساب آن دفتر منظور گردید.
مدیر درآمد ـ احمد جلی
جناب آقای گلسرخی استدعا دارم دستور فرمایند پرداخت شود

شماره: 15 ـ 0 ـ 120
تاریخ: 19/4/53
محرمانه ـ فوری
جناب آقای هویدا نخست وزیر
حسب‌الامر مبارک شاهنشاه آریامهر تشریف‌فرمائی والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی به سازمان ملل متحد و چهار کشور اروپائی مبلغ 400،000 دلار مورد نیاز فوری است. خواهشمند است مقرر فرمائید هم ارز ریالی مبلغ فوق را چک در وجه امور مالی دربار شاهنشاهی صادر و ارسال فرمایند.
وزیر دربار شاهنشاهی
تاریخ: 28/2/1351
حضور محترم جناب آقای علم وزیر دربار شاهنشاهی
ضمن وصول رونوشت مرقومه شماره 306 مورخ 18 /2/51 برحسب فرموده والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی استدعا دارد دستور فرمایند ماهیانه به جای صدور دویست هزار دلار مبلغ سیصد و پنجاه هزار دلار پروانه ارزی صادر و ارسال گردد که حضور مبارکشان تقدیم گردد.
رئیس دفتر والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی - علی ایزدی
150000 دلار دیگر تقاضا می‌شود 51/ 3 ـ 3
ورود به دفتر امور اداری دربار شاهنشاهی
تاریخ 1/3/51
پی‌نوشت‌ها:
1ـ زنان دربار به روایت اسناد ساواک، فرح پهلوی، جلد 2، مرکز بررسی اسناد تاریخی ، بهار 1388، ص 262
2ـ همان، صص 243 الی 260
3ـ یادداشت‌های اسدالله علم ـ به کوشش دکتر علینقی عالیخانی ـ جلد اول ص 135
4ـ همان، ص 137

منبع: آرشیو موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی