حتما تا به حال با روایت «ولایه علی بن ابی طالب حصنی فمن دخل حصنی امن من عذابی» مواجه شده اید. روایتی مشهور که حتی آن را بر سر در خانه ها و نگین انگشترها می نویسند.

حتما تا به حال با روایت «ولایه علی بن ابی طالب حصنی فمن دخل حصنی امن من عذابی» مواجه شده اید. روایتی مشهور که حتی آن را بر سر در خانه ها و نگین انگشترها می نویسند.


این روایت به نوشته شیخ صدوق خبری نادر از امام رضا (ع) است که سند و متن آن چنین است:
حدثنا احمد بن الحسن القطان قال: حدثنا عبد الرحمن بن محمد الحسینی قال: حدثنی محمد بن ابراهیم بن الفزاری قال: حدثنا عبد الرحمن بن بحر الأهوازی قال حدثنی أبو الحسن علی بن عمرو قال حدثنا الحسن بن محمد بن جمهور قال حدثنا علی بن بلال عن علی بن موسى الرضا علیه السلام عن ابیه عن آبائه عن علی بن ابی طالب علیهم السلام عن النبی (ص) عن جبرئیل عن میکائیل عن اسرافیل عن اللوح عن القلم قال: یقول الله عز وجل: «ولایه علی بن ابی طالب حصنی فمن دخل حصنی أمن من عذابی» (عیون اخبار الرضا (ع)، ج ۲، ص ۱۴۶؛ نیز نک. امالی، ص ۳۰۶).
بنابر این نقل، این روایت حدیث قدسی است که امام رضا (ع) به نقل از پدرانش از امام علی (ع) و آن حضرت از رسول خدا (ص) و ایشان با این سند «از جبرئیل از میکائیل از اسرافیل از لوح از قلم» از خداوند عز وجل نقل کرده اند.
بررسی رجالی اِسناد حدیث:
احمد بن حسن قطان: او معروف به ابی علی بن عبد ربّه رازی و از مشایخ صدوق است که صدوق از وی بسیار روایت کرده است و پس از نام وی عبارت رضی الله عنه را به کار می برد (منتهی المقال فی احوال الرجال، ج ۱، ص ۲۴۷ – ۲۴۸؛ نک. مستدرکات علم رجال الحدیث، ج ۱، ص ۲۸۷ -۲۸۸). بنا بر قاعده اکثار اجلاء می¬توان وی را در امر روایت ثقه دانست و به روایات وی اعتماد کرد. به علاوه هر چند برخی رجالیان ترضی را نشان دهنده وثاقت یا مدح راوی نمی دانند اما از نظر نگارنده ترضی صدوق برای احمد بن حسن قطان نشان دهنده وثاقت و دست کم ممدوح بودن وی نزد صدوق تواند بود (درباره دلالت ترضی صدوق بر مدح مشایخش، نک. الرسائل الرجالیه، ج ۲، ص ۵۷۰).
عبد الرحمن بن محمد حسینی: او از حسین بن سعید و فرات کوفی روایت کرده است (تفسیر قمی، ج ۲، ص ۳۵۷؛ علل الشرایع، ج ۲، ص ۳۵۱) اما از نظر رجالی مجهول است (مستدرکات علم رجال الحدیث، ج ۴، ص ۴۱۸).
محمد بن ابراهیم بن فزاری: مجهول (همان، ج ۶، ص ۳۶۶).
عبد الرحمن بن بحر اهوازی: مجهول (همان، ج ۴، ص ۳۸۸).
علی بن عمرو: علی بن عمرو عطار قزوینی از اصحاب امام هادی (ع) است. تفرشی به استناد روایتی وی را ممدوح دانسته است (نقد الرجال، ج ۳، ص ۲۷۷، ۲۸۷).
حسن بن محمد بن جمهور: ابومحمد حسن بن محمد بن جمهور عمی را نجاشی (ص ۶۲) توثیق کرده اما تذکر داده که وی از ضعفا نقل می¬کرده و به مراسیل اعتماد می¬کرده است.
علی بن بلال: ابو الحسن علی بن بلال بن ابی معاویه مهلبی ازدی از اصحاب امام رضا، امام جواد، امام هادی و امام حسن عسکری (ع) و شیخ شیعه در بصره و ثقه است (رجال نجاشی، ص ۲۶۵؛ رجال طوسی، ص ۳۵۹، ۳۷۷، ۳۸۸، ۴۰۰).
بنابراین سند این روایت از حیث اشتمال اِسناد آن بر مجاهیل ضعیف است. اما شواهدی در تایید محتوای روایت وجود دارد که عبارت است از:
۱) این حدیث از حیث اِسناد به حدیث مشهور سلسله الذهب شباهت دارد. متن آن نیز بیانی دیگر از محتوای حدیث سلسله الذهب است که امام رضا (ع) به واسطه پدران بزرگوارش از خداوند عز وجل نقل کرده که: «لا اله الا الله حصنی فمن دخل حصنی أمن من عذابی». بنا بر نقل شیخ صدوق، امام رضا (ع) در ادامه فرمودند: «بشروطها وأنا من شروطها». شیخ صدوق در توضیح این قسمت از روایت می نویسد: «از شروط آن این است که اقرار کند به این که حضرت رضا (ع) از جانب خداوند عز وجل امام است بر بندگان و اطاعتش بر آنان واجب است» (نک. عیون اخبار الرضا (ع)، ج ۲، ص ۱۴۳ – ۱۴۵). بنابراین پذیرش قول به لا اله الا الله مشروط به قبول ولایت امام رضا (ع) شده است و شکی نیست که ولایت امام رضا (ع) چیزی جز ادامه ولایت علی بن ابی طالب (ع) نیست و بلکه همان ولایت علی بن ابی طالب (ع) است. ازاین¬ رو روایت مورد بحث بیان دیگری از حدیث سلسله الذهب است. روایت شریف سلسله الذهب که در نیشابور از امام رضا (ع) صادر شده نزد شیعه و سنی مشهور و اگر چه در منابع اهل تسنن فاقد توضیح پایانی امام رضا (ع) است (برای نمونه نک. تاریخ مدینه دمشق، ج ۵، ص ۴۶۱ – ۴۶۳؛ فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، ج ۴، ص ۶۴۱ – ۶۴۲) اما خواجه محمد پارسا بخاری، صوفی نقشبندی قرن نهم آن را به طور کامل نقل کرده است (فصل الخطاب، ص ۵۸۳ – ۵۸۴) و در تبیین معنای کلام امام (ع) می نویسد: «گفته شده که اقرار به مفترض الطاعه بودن او است». قندوزی حنفی بعد از نقل کلام خواجه پارسا درباره این کلام منقول از امام رضا (ع) می¬ نویسد: «شاهدی که موجب تقویت این روایت است، قول علی (کرم الله وجهه) در کتاب غرر الحکم است: «ان ل‍ “لا إله إلا الله” شروطا وإنی وذریتی من شروطها» (همانا برای لا اله الا الله شروطی است و من و ذریه ام از شروط آن هستیم) (ینابیع الموده لذوی القربی، ج ۳، ص ۱۲۳؛ نک. غرر الحکم ودرر الکلم، ص ۲۲۶).
۲) روایت صدوق تنها سند حدیث «ولایه علی بن ابی طالب حصنی» نیست و این حدیث قدسی در منابع اهل تسنن به سندی جز طریق اهل بیت (ع) نیز نقل شده است؛ برای نمونه از ابن شهاب زهری از نافع از ابن عمر از رسول خدا (ص) (شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج ۱، ص ۱۷۰) یا مرسلا از رسول خدا (ص) (ابن مردویه اصفهانی، ص ۷۲). در واقع این حدیث هم طریق شیعی دارد و هم طریق سنی و اگر چه این دلیلی بر صحت حدیث نیست اما می تواند شاهدی دیگر بر صحت روایت صدوق از امام هشتم (ع) در این باره باشد.

منابع:
الامالی، شیخ صدوق، قم، ۱۴۱۷٫
تاریخ مدینه دمشق، ابن عساکر، چاپ علی شیری، بیروت، ۱۴۱۵٫
تفسیر قمی، منسوب به علی بن ابراهیم قمی، چاپ سید طیب موسوی جزائری، نجف، ۱۳۸۷٫
رجال، ابوجعفر محمد بن حسن طوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم، ۱۴۱۵٫
الرسائل الرجالیه، ابو المعالی محمدبن محمد ابراهیم کلباسی، چاپ محمد حسین درایتی، قم، ۱۴۲۲٫
شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، حاکم حسکانی، چاپ محمدباقر محمودی، تهران، ۱۴۱۱٫
علل الشرایع، شیخ صدوق، چاپ سید محمدصادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۶٫
عیون اخبار الرضا (ع)، شیخ صدوق، چاپ حسین اعلمی، بیروت، ۱۴۰۴٫
غرر الحکم ودرر الکلم، عبد الواحد بن محمد تمیمی آمدی، چاپ سید مهدی رجائی، قم، ۱۴۱۰٫
فصل الخطاب، محمد پارسا بخاری، چاپ جلیل مسگرنژاد، تهران، ۱۳۸۱ش.
فهرست اسماء مصنفی الشیعه (رجال نجاشی)، ابو العباس نجاشی، چاپ سید موسی شبیری زنجانی، قم، ۱۴۱۶٫
فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، محمد عبد الرؤوف مناوی، چاپ احمد عبد السلام، بیروت، ۱۴۱۵٫
مستدرکات علم رجال الحدیث، علی نمازی شاهرودی، تهران، ۱۴۱۲٫
مناقب علی بن ابی طالب (ع) وما نزل من القرآن فی علی (ع)، احمد بن موسى ابن مردویه اصفهانی، چاپ عبد الرزاق محمد حسین حرز الدین، قم، ۱۴۲۴٫
منتهی المقال فی احوال الرجال، محمد بن اسماعیل حائری مازندرانی، قم، ۱۴۱۶٫
نقد الرجال، سید مصطفی حسینی تفرشی، قم، ۱۴۱۸٫
ینابیع الموده لذوی القربى، سلیمان بن ابراهیم قندوزی حنفی، چاپ سید علی جمال اشرف حسینی، [بی جا]، اسوه، ۱۴۱۶٫

تصویر یک نسخه خطی بسیار زیبا از این روایت نادر از امام رضا (ع):



منبع:پایگاه عبرت‌پژوهی تاریخی