کافه تاریخ - کمیته امداد

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و آغاز فعالیت های دوباره کشور، لزوم حمایت از نیازمندان در صدر برنامه های نظام قرار گرفت. 22 روز پس از پیروزی انقلاب، کمیته امداد به عنوان دومین نهاد انقلابی در تاریخ 14 اسفند ماه 1357 با صدور حکم حضرت امام خمینی رحمه الله به منظور تحقق بخشیدن به اهداف والای نظام جمهوری اسلامی و کمک رسانی به محرومان و مستضعفان و خودکفا کردن آنان تأسیس شد.

اهداف و وظایف

کمیته امداد، با هدف یاری محرومان و مستضعفان، امداد درماندگان و آسیب دیدگان و خودکفا کردن آنان تشکیل یافته است. از وظایف اساسی این نهاد، تلاش در راه شناخت انواع محرومیت ها، نارسایی های مادی و معنوی و نیز کمبودهای افراد و خانواده های محروم است. برخی از اهداف کمیته امداد، کوشش برای برطرف ساختن محرومیت خانواده ها، از راه اعطای کمک های بلاعوض، وام و ایجاد کار مناسب و نیز تأمین مسکن در مناطق مختلف کشور است. در دین مبین اسلام نیز لزوم حمایت از محرومان از نکات مهم است. امام صادق (ع) در این باره می فرماید: «کسی که به مسلمان فقیری احترام کند، روز قیامت در حالی خداوند را ملاقات می کند که از او راضی است».

بیمه و خدمات درمانی

انسان در مسیر زندگی خود، همواره با برخی عوامل ناراحتی نظیر رنج و بیماری دست به گریبان است. بسیاری از افراد نیازمند جامعه قادر به تأمین هزینه های بالای درمان نیستند. از این رو، کمیته امداد با توجه به اهمیت موضوع و نیاز ضروری محرومان جامعه، از بدو تشکیل و بنابه فرمان های مؤکد حضرت امام و مقام معظم رهبری، ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به محرومانِ تحت پوشش را در زمره برنامه های اصلی خود قرار داده است. در نگاهی دینی به این مسئله، به سفارش پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم برمی خوریم که فرمود: «کسی که بیمار و ناتوانی را در کارهایش یاری دهد، خداوند نیز او را در کارهایش یاری می رساند».

طرح اکرام ایتام

اکرام ایتام، طرحی است که از نیمه دوم سال 1379 از سوی کمیته امداد امام خمینی رحمه الله به اجرا درآمده است و به موجب آن، حمایت یتیمان به نیکوکاران و حامیان علاقه مند واگذار می شود. با توجه به اهمیت یتیم نوازی، این طرح خداپسندانه، مورد عنایت مردم قرار گرفته است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم نیز در این باره می فرماید: «بهترین خانه مسلمانان، منزلی است که در آن یتیمی زندگی کند و با وی به نیکی رفتار شود و بدترین منزل ها، خانه ای است که در آنجا به یتیمی اهانت گردد». آن گاه حضرت فرمود: «من و کسی که یتیمی را سرپرستی کند، با هم در بهشت خواهیم بود».

برنامه خودکفایی مددجویان

کمیته امداد با الهام از آموزه های آسمانی اسلام، همواره سعی بر این دارد که اصولی ترین و شایسته ترین خدمات را به مددجویان تحت حمایت خود برساند. بر همین اساس، طرح ها و فعالیت های خودکفایی را در رأس برنامه های خود قرار داده است. بدیهی است که نخستین قدم و اساسی ترین اقدام در این باره، ایجاد روحیه خوداتکایی و اعتماد به خود و روحیه علاقه به کار و عدم اتکا به دیگران است.

جمع آوری صدقات

صدقه، به عنوان یک برنامه ارزشی در آیات و روایات مختلف مطرح شده است؛ چرا که باعث ارتباط فرد با خالق خود و سبب مشارکت وی در کار خیر شده، علاوه بر اجر اخروی، در دنیا نیز از نظر روحی و روانی سبب تحول انسان می شود. از این رو، امام علی علیه السلام به کمیل فرمود: «صدقه در نزد خدا (برای انسان ذخیره ای) بزرگ می شود». کمیته امداد امام خمینی رحمه الله نیز با گردآوری و سامان دهیِ صدقات مردمی، نیازمندان فراوانی را تحت پوشش قرار داده است.

فایده اجتماعی صدقه

یکی از بزرگ ترین مشکلات جوامع امروزی، اختلاف طبقاتی است که با پیشرفت های صنعتی، این فاصله روز به روز بیشتر می شود. بنابراین، صدقه به عنوان هدیه الهی به نوع بشر، سبب حل مشکل اختلاف طبقاتی شده و در جوامعی که این فریضه رواج پیدا می کند، نیازمندی و فقر وجود نخواهد داشت. از این رو، با صدقات، خلاءها پر می شود، مشکل کاسبی از کار افتاده، کارگری ناتوان و خانواده ای بی سرپرست حل می گردد.

فواید فردی صدقه

بر اساس آموزه های دین اسلام، صدقه افزون بر فایده اجتماعی، فواید فردی زیادی دارد؛ از جمله اینکه هفتاد نوع مرگ بد را برطرف می کند. صدقه، باعث بی نیازی، فراوانی و برکت اموال می شود و کلید روزی است. همچنین، فقر را از بین برده، عمر را طولانی می کند. امام صادق علیه السلام می فرماید: «صدقه دادن قرض را ادا می کند و سبب برکت مال می شود».

جشن احسان

در فرهنگ اسلامی، درباره نیکی در حق فقیران و دستگیری از مستمندان بسیار سفارش شده است. خداوند در قرآن می فرماید: «تا توانی (به خلق) نیکی کن؛ چنان که خدا به تو احسان کرده است». از این روست که هر سال در آستانه آغاز سال تحصیلی و تحویل سال نو، مردم ایران با ابتکار کمیته امداد امام خمینی رحمه الله و صدا و سیمای جمهوری اسلامی بخشی از اموال خود را در راه خدا انفاق و در جشن بزرگ نیکوکاری شرکت می کنند تا در شادی دل های کودکان ایران زمین سهیم باشند و توشه ای برای خود بیندوزند. خداوند در این باره می فرماید: «مردم نیکوکار، به نیکوترین پاداش عمل خود و زیادت لطف خدا نائل می شوند».

درس ایثار و بخشندگی از طبیعت

اگر نگاهی به جهان آفرینش بیندازیم، درمی یابیم که هر ساله درختان پرثمر و زراعت های پربرکت، هرچه دارند در طبق اخلاص می گذارند و به ما تقدیم می دارند؛ نه از انحصار خبری است و نه از بخل و حسد اثری. زمینی که در آن زندگی می کنیم، ایثارگرانه آنچه در اختیار دارد به گیاهان تقدیم می کند، و گیاهان و درختان نیز تمام مواهب خویش را در اختیار انسان ها و جانداران دیگر قرار می دهند. از این رو نظام آفرینش، همواره در تلاش و بخششی مداوم است؛ پس شایسته می نماید که ما هم همراه با نظام آفرینش، اندوخته های خود را به هم نوعان ایثار کنیم.

حفظ حرمت

یکی از نکات مهم در امر یاری و دستگیری از نیازمندان که سرلوحه برنامه های کمیته امداد امام خمینی رحمه الله است، حفظ آبروی آنهاست. انفاق و صدقه در راه خدا باید طوری باشد که افراد نیازمند احساس حقارت نکنند. سلمی کنیز آزاد شده امام باقر علیه السلام می گوید: هنگامی که برادران و مستمندان به خانه آن حضرت می رفتند، ایشان غذاهای لذیذ و لباس های گران بها و زیبا در اختیار آنها می گذاشت و علاوه بر آن، کمک مالی هم می کرد. روزی به آن حضرت عرض کردم: کمتر بده. فرمود: «ای سلمی، حسنه دنیا چیزی جز برقراری روابط خوب با برادران و انجام کارهای نیک نیست». در خانه امام باقر علیه السلام هیچ گاه شنیده نشد که گفته شود ای سائل، این پول یا متاع را بگیر، بلکه بر اساس دستور آن حضرت، با نیازمندان برخورد محترمانه ای می شد. آن بزرگوار می فرمود: «با نیک ترین نامشان آنها را صدا بزنید؛ یعنی هرگز به آنها توهین و تحقیر نکنید».

کمیته امداد در آینه کلام رهبری

حضرت آیت الله خامنه ای درباره لزوم توجه به محرومان و کمیته امداد می فرماید: «در نظام اسلامی، هر حرکت، سیاست، قانون و تلاشی باید در خدمت مردم مستضعف و محرومی باشد که حکومت طولانی طاغوت ها آنها را از جهات مختلف به استضعاف و ضعف دچار کرده است. این راه ماست. این آن راهی است که امیرالمؤمنین علیه السلام پیمود. این آن راهی است که امام خمینی رحمه الله رهبر عظیم الشأن این انقلاب، آن را از علی علیه السلام درس گرفت و پیش پای ما گذاشت. باید در آن راه حرکت کنیم». ایشان در جای دیگری فرمودند: «مسئله امدادگری و رسیدگی به مستضعفان و محرومان، از کارهای اساسی در اسلام است و نباید آن را کوچک و کم اهمیت دانست». در سخنی دیگر از مقام معظم رهبری درباره کمیته امداد، چنین آمده است: «کمیته امداد، یکی از نهادهای بابرکت جمهوری اسلامی است».

امام خمینی و خدمت به محرومان

توجه و خدمت به محرومان، از امور مهمی است که بسیار بدان سفارش شده است. امام خمینی رحمه الله یکی از بزرگ ترین جهات معنوی را خدمت به خلق الله و خدمت به انسان های محروم می داند و می فرماید: «همین امر انسان را به جاودانگی می رساند و در عالم دیگر از او دستگیری می کند». ایشان در جمع مسئولان کمیته امداد می فرمود: «آنهایی که برای یک مستمند و یک مؤمن خدمت بکنند، آن همه اجر پیش خدا دارند و شما که برای میلیون ها مستضعف خدمت می کنید، جز خدای تبارک و تعالی کسی نمی تواند احصا کند اجر شما را. ... شما اخلاص داشته باشید و برای خدا به بندگان خدا خدمت کنید».

امداد و فقرزدایی

فقر از موضوعاتی است که بی توجهی به آن، باعث ایجاد بحران اجتماعی خواهد شد و آثار زیان باری بر جامعه وارد خواهد کرد. فقر، جامعه را به نیستی می کشاند و با دامن گیر شدن آن در جامعه، کسی حاضر به دفاع از حکومت نشده، جامعه به سوی شکست اقتصادی و سیاسی نزدیک می شود. از این رو، امام علی علیه السلام در نامه 53 نهج البلاغه به مالک اشتر دستور می دهد که با توده مردم و طبقه پایین و نیازمندان مدارا و به آنها کمک کند تا جامعه به ویرانه تبدیل نشود؛ زیرا این توده مردم هستند که از دین و حکومت پشتیبانی می کنند، نه گروهی خاص که در اطراف حاکم جامعه قرار دارند.

پایگاه اطلاع رسانی «حوزه» مجله گلبرگ ، اسفند 1384، شماره 7