در روز ۴ اردیبهشت ۱۳۵۹ تفنگداران ارتش آمریکا در عملیاتی که بعد‌ها فاش شد نام آن «دلتا» بوده است، با هدف آزاد کردن گروگان‌های این کشور که در سفارت آمریکا در تهران تحت مراقبت بودند، در صحرای طبس پیاده شدند.

چهارم اردیبهشت 1359 نیروهای امریکایی در عملیاتی موسوم به «دلتا» و با هدف آزاد کردن گروگان‌های این کشور که در لانه جاسوسی امریکا در تهران تحت مراقبت بودند، در صحرای طبس پیاده شدند.


قرار بود این نیروها که در میان آنان افسران حکومت پهلوی و افراد وابسته به ساواک نیز حضور داشتند، از طبس با بالگرد به سوی تهران حرکت کرده و در ورزشگاه امجدیه (شهید شیرودی‌) فرود آیند و سپس با لباس مبدل‌، به سفارت امریکا در تهران حمله کرده و جاسوسان خود را آزاد کنند. طبق این نقشه‌، آنان پس از پایان فعالیت شان، از همین راه به طبس رفته و از آنجا با هواپیما از ایران خارج می‌شدند.


نیروهای امریکایی برای انجام این عملیات در «فورت برگ‌» امریکا آموزش نظامی دیده و در فرودگاه کارولینای شمالی انجام آن را تمرین کرده بودند. پیش از شروع عملیات نیز به پایگاه‌هایی در مصر و عمان منتقل شده بودند.


فرودگاه‌های نظامی مصر، عمان و عرشه ناو هواپیمابر امریکا دردریای عمان از مراکز عمده برخاستن هواپیماها و بالگرد‌های  مهاجم امریکا برای فرود در منطقه طبس بود. ناو هواپیمابر نیمیتس‌نیز 4 ماه پیش از این حمله ـ دی 1358 ـ در چهارچوب نیروهای موسوم به «واکنش سریع‌» وارد خلیج فارس شده بودند.


حمله نظامی امریکا به طبس‌، دوهفته پس از آن صورت گرفت که دولت این کشور در اقدامی یکجانبه، روابط کشورش را با جمهوری اسلامی ایران قطع کرد.
نیروهای امریکایی ـ 132 نظامی‌، 8 بالگرد و سه هواپیمای باربری هرکولس 130 C-ـ پس از استقرار در طبس و قبل از حرکت به تهران دچار حوادث مختلفی شدند و از ادامه مأموریت بازماندند. دستگاه بالگرد یکی از بالگرد‌ ها از کار افتاد، بالگرد‌ دیگر بر اثر طوفان شن و عدم دید کافی به هنگام جابجایی، با یکی از هواپیماهای هرکولس برخورد کرده و هر دو وسیله نقلیه آتش گرفت و در نتیجه آن 8 تن از نظامیان در شعله‌های آتش سوختند.
منابع سیاسی امریکا مدعی‌اند که کاخ سفید برای توقف عملیات‌، از سوی کرملین نیز تحت فشار بوده‌اند‌. ادعایی که به نظر می‌رسد با هدف کتمان شکست عملیات مطرح شده است.

در تمام مراحل عملیات دلتا تنها 4 نفر در امریکا از انجام آن باخبر بودند: کارتر رئیس جمهور، هارولد براون وزیر دفاع، هامیلتون جوردن مشاورکاخ سفید و برژینسکی مشاور امنیت ملی‌. در ایران نیز عوامل ناشناخته‌ای در جریان این عملیات بوده و با آن همکاری داشته‌اند.
به هرحال، درپی حادثه صحرای طبس و فرار باقی مانده هواپیماها و چرخبال‌های امریکایی به سوی ناو «نیمیتس‌» جیمی کارتر رئیس جمهور امریکا شکست این عملیات مداخله جویانه را اعلام کرد. پس از این مداخله، کتاب‌های بسیاری در خارج از کشور انتشار یافت و اهداف پشت پرده امریکا در این حمله ماجراجویانه و ناموفق و همچنین ابعاد رسوایی کاخ سفید را بر ملا ساخت.
علاوه بر این، گزارش‌های مستند و مصور منابع خبری امریکا به ویژه روزنامه نیویورک تایمز و مجلات تایم و نیوزویک، همچنین مصاحبه‌هایی که از قول فرماندهان نظامی امریکا درباره عملیات طبس در این منابع منعکس شد، ابعاد مداخله جویانه تروریسم دولتی و نگاه متعرضانه کاخ سفید علیه جمهوری اسلامی ایران را نشان می‌داد. این حادثه یکی از بزرگترین رسوایی‌های نظامی وسیاسی کاخ سفید در برابرانقلاب اسلامی ایران محسوب می‌شود.
در پی شکست قطعی عملیات امریکا در طبس و بازگشت باقیمانده هواپیماهای آن کشور یکی از بالگردها که حاوی مدارکی در مورد جزئیات عملیات بود، به دستور بنی‌صدر بمباران شد.

در همین بمباران بود که محمد منتظر قائم، فرمانده سپاه پاسداران یزد به شهادت رسید. به هرحال این اقدام کاخ سفید که پس از بلوکه کردن دارائی‌های ایران در بانک‌های امریکا، تحریم اقتصادی ایران و اعلام قطع رابطه سیاسی واشنگتن باجمهوری اسلامی ایران صورت گرفت‌، حلقه دیگری از اقدامات کاخ سفید علیه جمهوری اسلامی ایران در سالهای پس از پیروزی انقلاب بود که به شکست انجامید.
پس از این حادثه، جاسوسان امریکایی در چند دسته به نقاط مختلف کشور برده شدند تا دسترسی به آنان میسر نباشد. جاسوسان امریکایی بیش از 6 ماه پس از عملیات امریکا در طبس در اختیار دانشجویان پیرو خط امام بودند.

منبع:فارس