امام رضا(ع) در خصوص تعداد رکعات نماز و روند تغییر آن حدیث جالبی دارند.

 نماز بهترین اعمال دینی است که اگر قبول درگاه خداوند عالم شود، عبادت‌های دیگر هم قبول می‌شود و اگر پذیرفته نشود اعمال دیگر هم قبول نمی‌شود، همان ‌طور که اگر انسان شبانه‌روزی پنج نوبت در نهر آبی شست‌وشو کند، آلودگی در بدنش نمی‌ماند، نمازهای پنج‌گانه هم انسان را از گناهان پاک می‌کند و سزاوار است که انسان نماز را در اوّل وقت بخواند و کسی که نماز را پست و سبک شمارد مانند کسی است که نماز نمی‌خواند، یکی دیگر از پرسش‌هایی که درباره نماز مطرح می‌شود این است که چرا به تعداد رکعات نماز افزوده شده است یا شنیده‌ایم که نمازها به صورت 2 رکعتی نازل شده است، ولی به دلیل ولادت امام حسن و حسین(ع) هفت رکعت پیامبر(ص) به نمازها اضافه کرده است، آیا این درست است؟ اگر در این خصوص روایتی هست بیان کرده و بگویید نماز در صدر اسلام چگونه بوده است؟

 
سیدحسن موسوی کارشناسی مرکز تخصصی نماز در جواب این پرسش می‌گوید:
 
امام رضا(ع) در خصوص تعداد رکعات نماز و روند تغییر آن فرموده‌اند: اصل نماز یک رکعت است، چون اصل عدد یک مى‏‌باشد، بنابراین هر گاه نماز را از یک رکعت کمتر بیاورند، عمل آورده شده نماز نیست، بارى حق عزوجل مى‏‌دانست آن یک رکعت - که کمتر از آن اصلاً نماز نیست- را بندگان کاملاً و تماماً نیاورده، بلکه ناقص اداء مى‏‌کنند، پس یک رکعت دیگر را با آن مقرون ساخت تا با رکعت دوم نقص رکعت اول جبران شود و بدین ترتیب اصل نماز دو رکعت جعل کرد.
 
سپس رسول خدا(ص) مى‏‌دانستند بندگان این دو رکعت را با تمام آنچه مورد امر است و کاملاً و تماماً نخواهند آورد، از این رو به هر کدام از نماز ظهر و عصر و عشاء دو رکعت ضمیمه شد تا بدین وسیله نقص دو رکعت اول و دوم جبران شود و نیز حضرت مى‏‌دانستند که در وقت نماز مغرب غالباً مردم از خواندن نماز منصرف و به کارهایى از قبیل افطار و تناول غذا و وضو و آماده کردن مقدمات استراحت در شب هستند، لذا یک رکعت بیشتر به آن اضافه نکردند تا بدین وسیله نماز مغرب بر آن‌ها سبک و خفیف باشد و نیز وجه دیگر براى اضافه شدن یک رکعت به نماز مغرب آن است که بدین وسیله رکعات نماز در روز و شب عدد فرد مى‏‌شود و اما نماز صبح به حال خود واگذارده شده و چیزى به آن اضافه نشده، زیرا اشتغال در وقت این نماز بیشتر از اوقات دیگر بوده و دنبال نیازمندی‌ها رفتن وسیع‏‌تر نسبت به ازمنه دیگر است.
 
جهت دیگر آنکه قلوب و دل‌ها در وقت نماز صبح از فکر و اندیشه خالى‏‌تر نسبت به اوقات دیگر است، زیرا در شب معاملات مردم کمتر و داد و ستد قلیل و ضعیف‏‌تر است، بنابراین انسان در وقت اقبالش به نماز بیش از اوقات دیگر است.(1)
 
در روایتی از حضرت امام محمدباقر(ع) در این باره نقل شده: موقعى که پیغمبر عالیقدر اسلام را به معراج بردند، نمازهاى واجب که 10 رکعت بودند، هر کدام دو رکعتى بودند، وقتى حضرت حسنین(ع) متولد شدند، پیامبر اسلام(ص) براى شکرگزارى خدا هفت رکعت دیگر به آن‌ها اضافه کرد و خدا هم اجازه داد.(2)
 
در حدیثی امام سجاد(ع) با اشاره به چگونگی و علت تغییر نماز فرموده‌اند: در مدینه و زمانى که دعوت عمومى به اسلام آشکار شد و اسلام قوت یافت و خداوند عزوجل جهاد را بر مسلمانان واجب فرمود، رسول خدا(ص) هفت رکعت به نمازهاى شبانه‌روز افزود، به این ترتیب: دو رکعت به نماز ظهر و دو رکعت به نماز عصر و یک رکعت به نماز مغرب و دو رکعت به نماز عشاء و نماز صبح را به همان صورت که در مکه واجب شده بود، باقى گذاشت و بر آن نیفزود.(3)
 
در پایان ذکر این مطلب ضروری است که افزودن رکعت‌های دیگر بر نماز حتماً به دستور و اذن خداوند توسط پیامبر(ص) صورت گرفته است، زیرا پیامبر مأمور الهی است و از طرف خود چیزی نمی‌گوید: «وَ ما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوى‏؛ إِنْ هُوَ إِلاَّ وَحْیٌ یُوحى‏»(4)؛ و هرگز از روى هواى نفس سخن نمى‏‌گوید!؛ آنچه مى‏‌گوید چیزى جز وحى که بر او نازل شده نیست!

*پی‌نوشت‌ها:
 
1-علل الشرائع، ج‏1، ص 261
 
2-الکافی، ج‏3، ص 487
 
3-من لا یحضره الفقیه، ج‏1، ص 455
 
4-نجم (53)، آیه 3 و 4