آیا امام رضا(ع) بعد از شهادت حضرت معصومه(س) به قم سفر کرده‌اند یا خیر و همراهان حضرت معصومه در سفر به ایران چه کسانی بوده‌اند؟

 در کتاب «تاریخ قم» نوشته حسن بن محمد بن حسن قمى‏(قرن چهارم هجری) و نیز بخشی از ضمیمه جلد 48 بحار الانوار [1] به نقل از کتاب «تاریخ قم» در ماجرای دفن جنازه مطهر حضرت معصومه(س) دو قول نقل شده است:   الف. حسن بن محمد قمى می‌گوید: خبر دادند مرا بزرگان قم از آباء خود که وقتى مأمون حضرت رضا(ع) را در سال دویست هجرى به مرو براى ولایت عهدی خواست، در سال دویست و یک فاطمه خواهرش به قصد دیدار برادر خارج شد همین که به ساوه رسید، مریض شد، پرسید: «چقدر راه است بین ساوه و قم؟» گفتند: ده فرسخ فرمود: «مرا ببرید به قم» او را به قم بردند و در منزل موسى بن خزرج بن سعد اشعرى وارد شد.   بنابر صحیح‌ترین روایات وقتى خبرش به قم رسید بزرگان قم به استقبال او رفتند، پیشاپیش آنها موسى بن خزرج بود وقتى خدمت حضرت معصومه رسید مهار ناقه‌اش را گرفته به منزل خود رسید و در خانه او هفده روز بود آن‌گاه از دنیا رفت.   موسى دستور داد او را غسل داده کفن کردند و نماز بر او خوانده و در زمینى که متعلق به موسى بود دفن کردند و اکنون مزار مقدس اوست. بر فراز قبرش سقفى از بوریا ساختند تا بالأخره زینب که دختر حضرت جواد(ع) بود بر فراز قبر او قبه‌اى ساخت.   ب. به من خبر داد: حسین بن على بن حسین بن موسى بن بابویه از محمّد بن حسن بن احمد بن ولید که وقتى فاطمه(س) از دنیا رفت، او را غسل داده کفن کردند و بدن او را به قبرستان بابلان بردند و او را در سردابى گذاشتند که برایش حفر شده بود. قبیله سعد اختلاف کردند از این‌که چه کسى او را داخل سرداب گذارد. سپس همه قبول کردند که خادم پیرمردى از این قبیله به نام قادر مباشر این کار شود همین که از پى او فرستادند دیدند دو سوار از طرف بیابان می‌آیند هر دو نقاب دارند نزدیک جنازه که رسیدند نماز خواندند بر او و وارد سرداب شدند و جنازه را در سرداب گذاشته دفن کردند بعد از سرداب خارج شده بدون این‌که با کسى صحبت کنند سوار شده رفتند هیچ‌کس نفهمید آنها که بودند.[2] شاید بتوان گفت که آن دو نفر حضرت امام رضا(ع) و امام جواد(ع) بوده‌اند. درباره همراهان حضرت معصومه(س) باید گفت: روشن است که حضرت معصومه(س) در شرایط حاکم بر آن عصر و ناامنى جاده‌ها، با همراهانى قابل اعتماد و مسلح به مسافرت پرداخت. ولی در منابع تاریخی و نیز کتاب «تاریخ قم» - که به جریان سفر حضرت معصومه(س) می‌پردازد - نامی از این افراد نیامده است.   البته یکی از پژوهشگران معاصر درباره همراهان حضرتشان می‌گوید: حضرت معصومه(س) در رأس یک قافله 22 نفری متشکل از علویان و برادران امام رضا(ع) برای دیدار با آن امام همام رهسپار ایران گردید.[3]   پی نوشت‌ها: [1]. که از خود علامه مجلسی نیست بلکه کتابی به نام «تحفة العالم» نوشته سید جعفر آل بحر العلوم(1377 ق) است که در برخی از چاپ‌ها به بحار الانوار افزوده شده است. [2]. قمى‏، حسن بن محمد بن حسن، تاریخ قم، ترجمه: قمى‏، حسن بن على بن عبد الملک(805 – 806ق)، ص 565 – 569، قم، کتابخانه بزرگ آیت الله العظمى مرعشى نجفى‏، چاپ اول‏، 1385ش؛ سید جعفر آل بحر العلوم، تحفة العالم(ضمیمه ج 48 بحار الانوار)، ص 290، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق. [3]. عاملى، جعفر مرتضى، الحیاة السیاسیة للإمام الرضا(ع)، دراسة و تحلیل، ص 428، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ سوم، 1403ق.  منبع: اسلام کوئست