پنجمین روز از ماه جمادی الاول سال 5 هجری مصادف است با ولادت حضرت زینب سلام الله علیها.(١) رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در بدو تولد ایشان از آینده پر محنت او خبر دادند. حضرت زینب سلام الله علیها در بیت رسالت به دنیا آمد و تحت تربیت برترین پدر و مادر دنیا قرار گرفت تا بتواند رسالتی دشوار را بر دوش بکشد. رسالتی که قرار بود برای همیشه جدا کننده حق از باطل و راهنمای مردم حق جو باشد و اسلام راستین را از اسلامهای دروغین بنی امیه جدا سازد.

ستاره سختیها در آغوش آسمان

حضرت زینب سلام الله علیها اولین دختر و سومین فرزند حضرت فاطمه سلام الله علیها دختر رسول اکرم بود. خانوادۀ او خانواده ای بود که همه اعضای آن معصوم بودند و آیه تطهیر در شأن آنها نازل گردیده بود. زینب کبری سلام الله علیها در کنار چنین اشخاصی به دنیا آمد. در همان ساعت اولیه تولد، پیامبر صلی الله علیه و آله به دیدن نوه خود آمدند. ایشان با در آغوش کشیدن زینبِ تازه متولد شده، گریان گردید. وقتی فاطمه زهرا سلام الله علیها از علت گریه پدر پرسید، حضرت در جواب دخترش فرمود: «ای فاطمه، بدان که این دختر بعد از من و تو مصائب و سختی های بسیاری خواهد دید.» (2) این سخن پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله اولین گفتاری بود که حکایت از آینده دشوار این نوزاد مبارک داشت. آینده دشواری که برای او لقب «امّ المصائب» را به یادگار گذاشت.

فرزندی که تحت تربیت آموزه های وحیانی اسلام رشد کرد و از نظر علمی به مقامی رسید که دانشمندان آن روزگار از محضر او استفاده ها کرده اند. همچنین از نظر سیاسی و در زندگی عملی اقداماتی کرد که شیعه به خصوص، و جهان اسلام به صورت عمومی، و در واقع همه طرفداران حق و حقیقت مدیون ایشان و فداکاری های او هستند.
مرجع علمی زمانه

تولد حضرت زینب سلام الله علیها در این خانه و تربیت او زیر نظر پدر و مادری چون فاطمه و علی و همچنین رشد و پرورش در کنار برادرانی مانند حسن و حسین که ـ سلام و درود خدا بر همه آنها باد ـ او را به جایگاه بلندی رساند. مقام علمی زینب سلام الله علیها تا حدی بود که در کوفه، کرسی درس داشت و برای زنان مسلمان تفسیر قرآن و احکام شرعی می گفت. پس از گذشت سالها از آن روزگار نیز، اگر برادرش امام حسین علیه السلام از مدینه خارج می شد، مردم به زینب سلام الله علیها رجوع می کردند و حل مشکلات خود را از ایشان می خواستند. علاوه بر این از دیگر مسائلی که جایگاه علمی ایشان را آشکار می سازد، مراجعه ابن عباس به این بانوست. ابن عباس در حالی برای حل مسائل پیچیده علمی خود به زینب سلام الله علیها مراجعه می کند که از بزرگترین محدثین و مفسرین دوران خود به شمار می رفت. (3)

مدیریت فوق العاده بحران

اما مهمترین عرصه ظهور مقام رفیع زینب کبری سلام الله علیها در وقایع بعد از عاشورا است. از شب عاشورا تکلیف سنگینی بر عهده حضرت زینب سلام الله علیها گذاشته شد. او عهده دار مراقبت از اوضاع و احوال زنان کاروان گردید و موظف شد که فردا، همسران و فرزندان شهدا را آرام نمایند. (4) وظیفه ای که در آن شرایط بحرانی از عهده یک زن خارج است. این وظیفه در حالی بر دوش زینب سلام الله علیها نهاده شده بود که ایشان با اطلاع از این مطلب که فردا برادر خود و آخرین باقی مانده روزگار گذشته را از دست خواهد داد مصیبت عظیمی را تحمل می نمود. از طرف دیگر در بعد از ظهر روز عاشورا اقوام و خویشان او یک به یک شهید می شدند تا جایی که دو فرزند خود را نیز راهی میدان کرد و پیکر بی جان آن دو را با چشمان خویش دید.

ایستاده در بلا

اما پس از شهادت امام حسین علیه السلام، وظیفه زینب سلام الله علیها بسیار سنگین تر شد. چرا که از طرفی امام سابق به شهادت رسیده است و از طرف دیگر امام بعدی یعنی حضرت زین العابدین علیه السلام به خاطر بیماری توانایی اداره امور را به صورت مستقیم ندارد. از همین روست که وظیفه زینب سلام الله علیها علاوه بر مدیریت اوضاع اسراء، امور دیگری نیز هست. اموری از جمله حفظ جان امام سجاد علیه السلام و همچنین پاسداری از قیامی که حسین بن علی علیهماالسلام آغاز کرده و با شهادت خود آن را به اوج رسانده بود. (٥)
در همین راستاست که سخنانی آتشین از دختر علی بن ابی طالب علیه السلام که در دامان وحی تربیت یافته است صادر می شود. سخنانی که همه را به گریه می اندازد و همچون پتکی سهمگین بر پیکره حکومت مقتدر یزید فرود می آید. ایشان در آغاز ورود به شهر کوفه وقتی گریه اهل کوفه را می بیند با لحنی مانند لحن پدرش که برای مردم کوفه آشناست خطبه خوانده و ضمن آن می فرماید: «اگر اینان بر ما گریه می کنند پس چه کسی مردان ما را کشت؟» این سخنان کوتاه اما پر مغز، از جمله ضرباتی است که باید مردمِ در خواب رفته آن روز و آن دیار را بیدار کند. ضرباتی که پس از مرگ معاویه ملعون توسط شخص امام حسین علیه السلام آغاز گردید و با شهادتش به اوج رسید و اکنون زینب باید این رسالت را به دوش بکشد.

مقام علمی زینب سلام الله علیها تا حدی بود که در کوفه، کرسی درس داشت و برای زنان مسلمان تفسیر قرآن و احکام شرعی می گفت. پس از گذشت سالها از آن روزگار نیز، اگر برادرش امام حسین علیه السلام از مدینه خارج می شد، مردم به زینب سلام الله علیها رجوع می کردند و حل مشکلات خود را از ایشان می خواستند.
در صحنه دیگری از این ماجرا، حضرت زینب سلام الله علیها در مجلس ابن زیاد به دفاع از جان برادرزاده می پردازد. سخنان بی پرده و صریح امام سجاد علیه السلام با ابن زیاد ملعون، باعث عصبانیت ابن زیاد شده و دستور قتل امام را صادر می کند. در این لحظه حساس زینب کبری سلام الله علیها با سخنانی قاطع، جان خود را به خطر انداخته می فرماید: «اگر می خواهید او را بکشید، باید من را پیش از او بکشید». (6) و این کلام بود که باعث حفظ جان امام سجاد علیه السلام شد.

شکست هیمنه ظلم

در نتیجه اقدامات زینب کبری و امام زین العابدین سلام الله علیهما در کوفه و شام اوضاع به نحوی تغییر می کند که یزید از ترس خشم مردم بر حکومت، با اهل بیت علیهم السلام ظاهرا رفتاری دوستانه پیشه می کند و این اقدام نابخردانه را به ابن زیاد نسبت داده و خود را از آن بیزار اعلام می نماید. در نتیجه اسراء را با کاروان سالاری خوش اخلاق به نام نعمان بن بشیر راهی مدینه کرده و به او سفارش می کند که "بر آنان راحت گیر و آزارشان مده." (7) این تغییر رویه ظاهری در رفتار یزید ملعون، حکایت از تاثیر افشاگری های زینب کبری و امام سجاد سلام الله علیهما دارد.

همه بر سر سفره بانو

در هر حال، پنجم جمادی الاول سالروز تولد دختری از خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام است که تاریخ نمونه ایشان را سراغ ندارد. فرزندی که تحت تربیت آموزه های وحیانی اسلام رشد کرد و از نظر علمی به مقامی رسید که دانشمندان آن روزگار از محضر او استفاده ها کرده اند. همچنین از نظر سیاسی و در زندگی عملی اقداماتی کرد که شیعه به خصوص، و جهان اسلام به صورت عمومی، و در واقع همه طرفداران حق و حقیقت مدیون ایشان و فداکاری های او هستند.

پی نوشت:

1.محدثی جواد، فرهنگ عاشورا، صفحه 216
2. سید باقر شریف القرشی، موسوعة سیرة اهل البیت، جلد 36، صحفه 45
3. همان، صفحه 50
4.سید محسن امین، اعیان الشیعه، جلد7، صفحه 137
5. همان.
6. ابو مخنف، لوط بن یحیی، وقعة الطف، صفحه 263.
7. همان، صفحه 273.

منبع: تبیان