پس از پاسخ به این سوالات اصحاب یمین و اصحاب شِمال دسته‌بندی خواهند شد و به سوی برزخ برده می‌شوند.

حضور دو فرشته نکیر و منکر از وقایع حتمی و غیر قابل انکار پس از مرگ در عالم برزخ است و امام صادق(ع) در این خصوص فرموده‌اند: «هر کس سه چیز را انکار کند از شیعیان ما نیست: معراج، سؤال قبر و شفاعت»
شیخ مفید از پیامبر اکرم (ص) نقل می‌کند «ملائکه‌ای نازل در قبر می‌شوند که دو عدد آنها به نام نکیر و منکر است و از میت سؤالاتی می‌کنند از پروردگارش و از پیغمبر و دین و امامش، اگر درست جواب داد او را تسلیم ملائکه‌ نعیم می‌کنند و اگر لرزید و جواب  نداد او را تحویل ملائکه عذاب خواهند کرد.»

در برخی روایات اشاره شده که همراه با نکیر و منکر، حضرت امیرالمؤمنین(ع) نیز در شب اول قبر حاضر می‌شوند و از میزان توحید، نبوت و معاد، امامت و عدل افراد سئوال می‌پرسند.

نکیر و منکر یا بشیر و مبشر، کدام‌ها بر شما وارد می‌شوند؟

امام صادق(ع) می‌فرماید: فرد چون در قبر خود داخل شود، دو فرشته قبر نزد او آیند درحالی که موهای خود را به زمین می‌کشد و با پاهای خود زمین را می‌شکافند و صدای ایشان مانند صدای سخت رعد و برق چشمهایشان همچون برق خیره کننده است و به میت می‌گویند «کیست پروردگار تو و چیست دین تو و کیست پیغمبر تو؟» فرد می‌گوید: خداوند پروردگار من و اسلام دین من و محمد(ص) پیغمبر من است پس به او می‌گویند خداوند تو را در آنچه که دوست می‌داری و به آن راضی و خشنودی ثابت و استوار گرداند. (طرائف الحکم یا اندرزهاى ممتاز ترجمه‏ ج‏2،152 )

البته این تعریف در رابطه با مؤمنان خالص و حقیقی صدق می‌کند اما حال و روز افرادی که اعتقادات دینی آنها سطحی‌تر است یا در زمره کافران قرار دارند، چگونه خواهد بود؟

حجت‌الاسلام محمد مهدی حاتمی، کارشناس امور دینی و مذهبی در گفت‌وگو با خبرنگار قرآن و عترت باشگاه خبرنگاران جوان با اشاره به شکل ظاهری و نحوه وارد شدن نکیر و منکر بر افراد می‌‌گوید: این فرشتگان با ظاهر و هیبتی بسیار ترسناک و وحشت‌آور بر میت نازل می‌شوند و رعب و وحشتی که بر میت وارد می‌شود، باعث بند آمدن زبان و لرزش اندام او خواهد شد و این در حالی است که تلقین که بر فرد خوانده می‌شود به او می‌گویند «اگر ملکان مقرب الهی آمدند و سؤال پرسیدند نترس و پاسخ را بدون واهمه بگو و هر چه از خدای تو پرسیدند بدون ترس پاسخ بده».

وی افزود: البته این ترس برای همه نیست ونکیر و منکر نیز به یک شکل بر همگان وارد نخواهند شد بلکه برافراد با ایمان و مؤمنان خالص، بشیر و مبشر وارد می شوند و هیچ رعب و وحشتی در میان نخواهند بود به این دلیل که اگر مؤمن خالص با ترس و لرز وارد برزخ شود عدالت الهی زیر سؤال خواهد رفت.

حاتمی در پاسخ به این سؤال که نکیر و منکر با بشیر و مبشر  چه تفاوتی دارند، گفت: بشیر و مبشر برای بشارت مؤمنان به بهشت و نعمتهای پیش‌رو بر مؤمنان خالص وارد می‌شوند اما نکیر و منکر برای اثبات انکار فرد و دین پذیر نبودن فرد در دنیا خواهند آمد.

پس می‌توان گفت اعمال ما در دنیا تعیین‌کننده‌ نحوه حضور نکیر و منکر در قبر خواهند بود و تفاوت حضور این دو ملائکه به مراتب ایمانی افراد بستگی دارد.

سئوالاتی که برزخ هر فرد را مشخص خواهد کرد

حاتمی در رابطه با تفاوت سؤالات شب اول قبر و روز قیامت اظهار داشت: سؤالات روز قیامت بسیار دقیق و جزئی هستند اما در شب اول قبر به مسائل کلی و اولیه پرداخته خواهد شد.

وی افزود: در شب اول قبر چند سئوال از عموم افراد درباره مسائل اعتقادی و اعمال آنها پرسیده می شود اما کافران و مؤمنان مطلق باید به سیزده پرسش در خصوص خدا، پیامبر، دین، کتاب، عُمر، اموال، دوستان، قبله، نماز، زکات، حج و روزه پاسخ دهند و همه علما بر این روایت اتفاق نظر دارند که جواب این سئوالات برزخ هر فرد را تعیین خواهند کرد.

در همین راستا حجت الاسلام سرلک، کارشناس امور دینی با اشاره به حضور نکیر و منکر پس از قبض روح کامل خاطرنشان کرد: هنگامی که دو فرشته الهی بر بالین میت حاضر می‌شوند سوالاتی خواهند پرسید که پاسخ به آنها فقط به صورت شفاهی و لفظی نخواهد بود، بلکه فرد تا به صورت کاملا وجودی و حقیقی به موضوع مورد سوال عمل نکرده باشد نمی‌تواند پاسخگوی آن باشد.

وی افزود: پرسش هایی از قبیل اینکه پروردگار تو چه کسی است؟ پیامبر تو چه کسی است؟ به کدام کتاب الهی معتقد هستی؟ امام تو چه کسی است؟ در دنیا به وظایف دینی‌ات چگونه عمل کردی؟ آیا نماز می‌خوانی؟ چه زمانی نماز می‌خواندی؟ عمر خود را چگونه گذراندی؟ به وظایف انسانی‌ات عمل کرده‌ای؟ مال و ثروتت را از چه راهی کسب کرده و در چه راهی مصرف نموده‌ای؟ سئوالات شب اول قبر را شامل می شوند.

 این کارشناس مذهبی گفت: پس از پاسخ به این سوالات اصحاب یمین و اصحاب شِمال دسته‌بندی خواهند شد و برخی با چهره‌های خندان و دسته‌ای دیگر با چهره‌هایی عبوس و ناراحت به سوی برزخ برده می‌شوند.

در پایان باید گفت که اگرچه ما از ادراک جهان آخرت عاجزیم و اطلاعات دقیقی از دنیای بعد از مرگ نداریم اما قبر و سرای باقی بنا بر کارنامه اعمال ما می‌تواند باغی از باغهای بهشت یا چاهی از چاه های آتش باشد. اما مهم‌ترین امری که باعث می‌شود، قبر برای ما، نه تنها جایگاه تنهایی و وحشت نباشد؛ بلکه خانه روشن و باغ بهشت گردد، همان ایمان و عمل صالح است که محبت پیامبر گرامی(ص) و ائمه اطهار(ع) را در پی دارد و سرمایه‌ای بس عظیم برای طول سفر و گذر از این مرحله به شمار می‌رود.   منبع: باشگاه خبرنگاران