مسجد قبا اولین مسجد بنا شده در اسلام، در فرصت چند روزه اقامت پیامبر (ص) خارج از شهر مدینه بعد از هجرت از مکه ،در قریه ایی به همین نام تاسیس شد.

روایت شده که پیامبر خدا هر شنبه با پای پیاده یا سواره به مسجد قبا می آمد و در آن نماز می گزارد و می فرمود:دو رکعت نماز در مسجد قبا برای من بهتر از آن است که دوبار به بیت المقدس بروم.اگر می دانستند در قبا چیست جگرهای شتران را می زدند وبه سوی قبا می تاختند تا از فضیلتش بهره مند شوند.

مسجد قبا اولین مسجد بنا شده در اسلام، در فرصت چند روزه اقامت پیامبر (ص) خارج از شهر مدینه بعد از هجرت از مکه ،در قریه ایی به همین نام تاسیس شد.

بعد از هجرت پیامبر (ص) از مکه به مدینه، ایشان در دو فرسخی جنوب مدینه در قریه ایی به نام قبا توقفی چند روزه داشتند تا در این فاصله به شناسایی بهتر موقعیت شهر مدینه پرداخته و از طرفی حضرت علی(ع) نیز که بعد از هجرت رسول الله(ص) مسوول رد امانات پیامبر(ص) در مکه و انتقال زنان هاشمی شامل فاطمه بنت اسد مادر گرامیشان،حضرت فاطمه زهرا(س) و فاطمه دختر زبیر به مدینه بود ،به ایشان ملحق شوند که رسول الله(ص) در این مدت مسجد قبا را بنیان نهادند.

مطابق با روایات تاریخی در ساخت این مسجد شخص رسول الله(ص) زحمات فراوانی متحمل شدند به حدیکه اصحابی که همراه آن حضرت بودند، از ایشان تقاضا کردند که به استراحت بپردازند که حضرت رسول(ص) این خواسته را نپذیرفته و فعالانه در ساخت این مسجد مشارکت جستند.

چنانکه در روایات تاریخی وارد شده از بین اصحاب رسول الله(ص) سلمان فارسی، مقداد بن اسود و عمار بی یاسر بیشترین نقش را در ساخت این مسجد به عهده داشتند.

از فضابل این مسجد همین بس که آیه 108 سوره توبه در شان این مسجد نازل شده و صراحتا اعلام می کند که بنای مسجد قبا از روز اول بر اساس تقوی بوده است.

در سال نهم هجری منافقان شهر مدینه با سو استفاده از خروج پیامبر (ص) از شهر مدینه جهت شرکت در جنگ تبوک ، اقدام به ساخت مسجدی در مقابل مسجد قبا کردند تا تحت پوشش عبادت در آن مسجد به توطئه علیه اسلام و مسلمانان بپردازند.

منافقان مدینه در توجیه ساخت مسجدی که بعدا "ضرار" نام گرفت، هنگامی که پیامبر(ص) عازم جنگ تبوک بودند به حضور ایشان رسیده و با این بهانه که پیران و بیمارانشان در شب های تار و بارانی نمی توانند مسافت میان مسجد قبا و محله های خود را طی کنند از حضرت رسول(ص) خواستند که اجازه دهد آنان در محله خود مسجدی بسازند که البته پیامبر(ص) در تایید و رد درخواست آنان سخنی نگفتند و تصمیم نهایی را به مراجعت از جنگ تبوک موکول کردند.

هرچند، منافقان با خروج پیامبر(ص) از مدینه به سرعت ساخت این مسجد را به پایان رسانده و بعد از مراجعت پیامبر(ص) از جنگ برای مشروعیت بخشیدن به اقدام خود از رسول الله(ص) دعوت کردند تا آن مسجد را با اقامه نماز افتتاح کنند که در این هنگام آیات 107 و 108 سوره توبه نازل شد و با نامیدن آن مسجد به نام ضرار ، پیامبر(ص) از توطئه منافقان آگاه گردید و پروردگار عالمیان با عبارت "لمسجد اسس علی التقوی من اول یوم احق ان تقوم فیه"{مسجدی که از روز اول براساس تقوی تاسیس شده است سزاوارتر است تا در آن نماز گزاری } در شان مسجد قبا ، ضمن بیان فضیلت آن، اجر کسانی که خالصانه در ساخت آن مشارکت جستند را به شایستگی ادا کرد و در ادامه مسجد ضرار نیز به دستور پیامبر(ص) تخریب گردید.

همچنین پیامبر(ص) در شان مسجد قبا فرموده اند: دو رکعت نماز در مسجد قبا برابر با یک عمره است.

نیز روایت شده که پیامبر خدا هر شنبه با پای پیاده یا سواره به مسجد قبا می آمد و در آن نماز می گزارد و می فرمود:دو رکعت نماز در مسجد قبا برای من بهتر از آن است که دوبار به بیت المقدس بروم.اگر می دانستند در قبا چیست جگرهای شتران را می زدند وبه سوی قبا می تاختند تا از فضیلتش بهره مند شوند.

این مسجد بعدا در ادوار مختلف بارها گسترش یافت و بازسازی شد و هم اکنون مساحتی حدود 7000 متر مربع دارد.