باغ شاه یا باغ فین شاید بدنام ترین باغ تاریخ باشد که هربار اسم آن می آید، ماجرای قتل ناجوانمردانه امیرکبیر و حمام خون او به یاد می آید. این باغ، عمارتی باستانی در کنار عمارت چشمه سلیمانیه است که در فین کاشان قرار دارد.

باغ شاه یا باغ فین شاید بدنام ترین باغ تاریخ باشد که هربار اسم آن می آید، ماجرای قتل ناجوانمردانه امیرکبیر و حمام خون او به یاد می آید. این باغ، عمارتی باستانی در کنار عمارت چشمه سلیمانیه است که در فین کاشان قرار دارد.

بنای اولیه باغ فین به قبل از اسلام و با تمدن سیلک پیوند خورده است که تمدن سیلک پیوندی ناگسستنی با چشمه ‌جوشانی دارد که در بالای باغ جاری ‌است و به چشمه سلیمانیه معروف است.

از زمان‌های دور در پایین این چشمه باغی وجود داشته است که کمی پایین‌تر از باغ فعلی بوده و براثر زلزله‌ای که درسال 982 ه.ق روی داد باغ به کلی ویران شد که به دستور شاه عباس صفوی بعد از سال هزار ه.ق باغی در مکان فعلی که در حقیقت قسمتی از باغ قدیمی بود ساخته شد.



از سال 1135 ه.ق بعد از حمله افاغنه آبادانی باغ رو به رکود گرایید ولی با دستور کریم خان زند بخصوص با ساختن عمارتی که به نام خلوت کریم خانی در ضلع جنوبی باغ واقع است، باغ فین رو به آبادانی گذاشت ولی با زلزله معروف سال 1192 قمری باغ نیز آسیب کلی دید که پس از آن یعنی از سال 1200 قمری و با روی کارآمدن سلسله قاجار بخصوص با دستور فتحعلی شاه به مرمت باغ جانی دوباره گرفت که ساختمان شتر گلوی فتحعلی شاهی در ضلع جنوب غربی باغ و حمام سلطنتی بزرگ که در مجاورت حمام اولیه ساخته شد از آثار آن می‌باشد.



با آغاز مشروطیت به جهت وضع دفاعی بنای باغ، این مکان پناهگاه اشرار و یاغیان گشت و در مدت 14 سال یاغیان مصالح و اشیای گرانبهای آن را به یغما بردند. از وقایع مهم تاریخی در این باغ می‌توان به جشن تاجگذاری رسمی شاه اسماعیل صفوی و نیز قتل امیرکبیر در این باغ اشاره کرد. اما شهرت اصلی این باغ به خاطر قتل میرزا تقی‌خان امیرکبیر صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار در حمام فین در 20 دی 1230 هجری خورشیدی است.



مجموعه باغ فین حدود 2500 مترمربع مساحت دارد که در بدو ورود به این مجموعه با ساختمان رفیع سردر ورودی برخورد می‌کنیم. این قسمت از باغ در دوره صفویه بنا گذاشته شده است. این بنا دارای دو طبقه است که طبقه تحتانی شامل هشتی و دالان ورودی به باغ با اتاق‌های جانبی، و طبقه فوقانی شامل سالن وسیع و زیبایی است که چشم‌انداز خوبی بر اطراف دارد.



اغلب درختان باغ، بین یکصد تا 470 سال سن دارند. طی 15 سال گذشته و بخصوص بعد از سال 1386، مجموعه‌ای از عوامل موجب بروز فاجعه خشکی و بیماری درختان شد. عواملی همچون مهار فیزیکی غیراصولی، دخالت غیرکارشناسانه، سرمازدگی شدید، عبور سیم و کابل برق و لوله‌گذاری‌های تاسیساتی، ایجاد پیاده‌روهای آهکی و سیمانی و محصور کردن درختان با آن، آبیاری نادرست و غیراصولی، آفت شپشک، نادیده گرفتن دستور غذایی درختان، مشکلات مدیریتی و نادیده گرفتن نظرات کارشناسان موجب شد تا حداقل 112 درخت تاریخی به‌طور کامل خشک شده و تعداد زیادی هم بین 30 تا 50 درصد آسیب ببینند.

مجموعه باغ فین در سال 1935 میلادی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. کار ثبت جهانی این اثر که از سال 2007 میلادی آغاز شده بود، چند سال به طول انجامید و سرانجام در زمستان 1389، مرحله اول ثبت این اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو به انجام رسید.

در طراحی باغ فین، آب اساسی ترین عنصر بوده‌است. آب در باغ فین به صورت‌های راکد (در استخر مقابل کوشک و حوض خانه صفوی)، روان (در جوی‌ها)، فورانی (فواره‌ها) و جوششی (ظهور آب از حفره‌های منظم کف حوض در حوض جوش و حوضخانه صفوی و شترگلوی فتحعلی شاه) حضور دارد

آب و باغ

در طراحی باغ فین، آب اساسی ترین عنصر بوده‌است. آب در باغ فین به صورت‌های راکد (در استخر مقابل کوشک و حوض خانه صفوی)، روان (در جوی‌ها)، فورانی (فواره‌ها) و جوششی (ظهور آب از حفره‌های منظم کف حوض در حوض جوش و حوضخانه صفوی و شترگلوی فتحعلی شاه) حضور دارد.

در بناهای این باغ هم به حفظ تقارن اهمیت ویژه‌ای داده شده‌است. اما به تدریج و با دخالت شاهان، از این تقارن کاسته شده که این خروج از تقارن هم در محورهای تردد در باغ و هم در ابنیه اضافه شده پس از دوره صفویه به چشم می‌خورد.

در مرکز باغ، کوشک صفوی قرار دارد. حمام کوچک و عمارت سردر سایر ابنیه دوره صفوی را تشکیل می‌دهند. کوشک قاجاری با نقاشی‌های زیبای سقفی و دیواری نیز در انتهای باغ و خارج از محور تقارن باغ واقع است. حمام سلطنتی، موزه ملی، خلوت کریمخانی و اتاق شاه‌نشین ابنیه‌ای هستند که پس از دوران صفویه به ابنیه باغ افزوده شده‌اند.