معاهدات تجاری ایران با بیگانگان اگرچه غالباً باعث می شد تا سرمایه ها و منابع کشور به وسیله واردکنندگان و صادر کنندگان خارجی و به طور خاص روسی و انگلیسی چپاول شود، اما تبعات دیگری نیز داشت. جالب است بدانیم که معاهدات اقتصادی و ورود تجار خارجی به ایران تبعات سیاسی و اطلاعاتی نیز داشت . . .

کافه تاریخ- اخبار تاریخی

 

در امتیازات اعطا شده از سوی ایران به کشورهای خارجی معاهدات اقتصادی بسیار پر رنگ تر از معاهدات دیگر به چشم می خورد. این معاهدات اگرچه باعث می شد تا سرمایه ها و منابع کشور به وسیله واردکنندگان و صادر کنندگان خارجی و به طور خاص روسی و انگلیسی چپاول شود، اما تبعات دیگری نیز داشت. جالب است بدانیم که معاهدات اقتصادی و ورود تجار خارجی به ایران تبعات سیاسی و اطلاعاتی نیز داشت:



«با استفاده از امتیازات کاپیتولاسیون و مصونیتهای اعطایی به افراد بیگانه، این کشورها از تجار به عنوان جاسوس استفاده می کردند و در منطقی که تجار زیاد بود صدها نماینده و جاسوس در بین آنها بود. وقتی گرفتار می شدند سفارتخانه های خارجی با گوشزد به مصونیت آنها تحت رژیم کاپیتولاسیون آنها را آزاد و این افراد هم دوباره به اعمال سابق خود ادامه می دادند. یکی از اینگونه افراد شخصی بنام رحیم خان بود. این فرد اولین عامل و جاسوس روسها در سیستان بود که در طول مرزهای افغانستان آمد و شد می کرد. وی به وسیله حاکم محل به جرم اعمال نامشروع دستگیر و شلاق زده شد و اموالش هم مصادره گردید. روسها مستقیما دخالت کردند و حاکم را مجبور با آزادی وی و استرداد اموالش کردند و او همانجا ماندگار شد و علنا به فعالیت برای اهداف روسها پرداخت.»1

1-مهدی صلاح، کشف حجاب: زمینه ها، پیامدها و واکنش ها، تهران، موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، 1384، ص 199