واقعیت این است که بیش از هر چیز تخاصم میان روس و انگلیس و لزوم استقلال ظاهری ایران به عنوان حائل میان این دو بود که سبب می شد تا نام ایران باقی بماند. اگر نه دولت مرکزی ایران توانایی اداره کشور را نداشت...

کافه تاریخ- اخبار تاریخی

ایران در زمان قاجار کشوری از هم پاشیده بود. واقعیت این است که بیش از هر چیز تخاصم میان روس و انگلیس و لزوم استقلال ظاهری ایران به عنوان حائل میان این دو بود که سبب می شد تا نام ایران باقی بماند. اگر نه دولت مرکزی ایران توانایی اداره کشور را نداشت. در شرایط جنگی این وضعیت بغرنج تر نیز می شد و کشورهای متخاصم می توانستند زندگی عادی مردم را به طور کلی نابود کنند و زندگی آنان را به تاراج بکشانند:



«روز جمعه 14 تیر 1296/16 رمضان 1335 وقت ظهر عده ای قزاق و سالدات1 مسلح به ریخته و مشغول تیراندازی شدند. یک سرباز قزاق آذربایجانی به نام محسن خان با شلیک تفنگ روسها کشته شد و مشهدی علی نامی نیز مجروح شد. مردم از ترس جان خود از کوچه و بازار فرار کرده و به خانه های خود پناه بردند. احدی در کوچه و بازار نماند. و کسی جرات بیرون آمدن از منزل را نداشت. سالداتها و قزاقها که بازار را خالی از مردم دیدند به شکستن مغازه های تجار و صرافان و زرگران و بزازها و عتیقه فروشان پرداختند. هر چه از زر و سیم و اشیاء قیمتی بود غارت کردند. سپس اشیاء و اجناس مغازه ها را بوسیله اتومبیل ها و عرابه های روسی پر کرده و بردند. آخر شب هم تمام بازار را نفت و بنزین پاشیده آتش زدند. در اثر حریق بزرگی که بوجود آمد تمام بازار سوخت و راسته های با آن عظمت و ثروت و رونق در مدت یک ساعت چنان شعله ور گردید که از چند فرسخی شعله های آن دیده می شد و دود آن به آسمان می رفت.»2