کافه تاریخ- اخبار تاریخی
عهده نامه گلستان و ترکمنچای از صفحات تلخ تاریخ معاصر ایران است؛ تا پیش از قاجار و به طور خاص در عصر صفویه، حکومت ایران از جمله حکومتهای قدرتمند جهان بود که اروپایی ها برای مقابله با عثمانی ناچار به تعامل و ارتباط گیری با آن بودند؛ جنگ با روسیه اما این شکوه و جلال را بهم زد. نگاهی به قرارداد ترکمنچای به خوبی بیانگر تحقیر تاریخی است که دامن ایران را گرفت:
«نمایندگان دو طرف در معاهده ترکمنچای عباس میرزا از ایران و ژنرال پاسکویچ از روسیه بودند و اما مفاد این قرار داد:
1-براقرای پیمان صلح و مودت 2-واگذاری خانات ایروان و نخجوان به روسیه و تخلیه تالش از سپاه ایران، 3-واگذاری تمام شمال رود ارس به روسیه 4-پرداخت ده کرور تومان غرامت از طرف ایران به روسیه به عنوان غرامت جنگی 5-حق کشتیرانی روسیه در دریای خزر 6-طرفداری از ولایتعهدی عباس میرزا و اولاد او از سوی روس ها 7-محرومیت ایران از حق داشتن کشتی جنگی در دریای خزر 8-برقراری روابط سیاسی و اعزام سفرا 9-مهلت سه سال برای افرادی که در قلمرو دولت دیگر هستند و می خواهند با اموالشان به نزد دولت مطبوع خود بروند 10-آزادی اسرا 11-آزادی فراریان جنگی که به دو طرف پناهنده شده بودند 12-اعلام عفو عمومی برای کسانی که به روسیه کمک کرده اند و دادن مهلت یک ساله برای خارج شدن از ایران 13-نحوه رسیدگی به کاپیتولاسیون.»
منبع: موسی نجفی و موسی فقیه حقانی، تاریخ تحولات سیاسی ایران، تهران، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1393، چاپ نهم، ص 123