روایتی از مراسم محرم در اندرونی دربار قجری/ از شربت انیس الدوله تا علمداری نایب السطنه
کافه تاریخ- کشکول
در دوره قاجار مجالس روضه زنان با خواننده زن متداول و معموال بود. در دوران ناصرالدین شاه، مشارکت زنان در مراسم تعزیه و دسته گردانی دیده می شود و نوحه سرایی توسط بانوان این دوره رایج بوده است. در روز سوم محرم هر سال، علم شاه را که پنجه بزرگی از زر ناب بر سرش نصب بود، به اندرونی می بردند. انیس الدوله زن سوگلی شاه متصدی بستن و زینت دادن آن بود. پس از اینکه علم را به انواع پارچه های گرانبها می آراست، آن را کنار حوض بزرگ قرار می داد. تمام زنهای شاه و تمام اهل اندرون که بالغ بر سه هزاز نفر می شدند به دور علم حلقه می زدند و انیس الدوله شربت می داد. سپس یکی از دخترهای شاه نوحه سرایی آغاز می کرد و حضار به سینه زنی مشغول می شدند؛ بعد نایب السلطنه پسر شاه به اندرون آمده و علم را حرکت می داد.
منبع:
حسن مشحون، تاریخ موسیقی ایران، جلد اول، تهران، انتشارات سیمرغ و فاخته، 1373 ، ص 418