گمرک که در دوران ناصرالدین شاه در مناطق مختلف ایران تاسیس شده در اجاره متنفذین و خان های محلی بود و هر یک سالیانه مبلغی به عنوان مال الاجاره به دولت می دادند و سازمان منظمی نداشت.

کافه تاریخ- اخبار تاریخی

 

تا زمان مظفرالدین شاه گمرکات ایران در دست و مدیریت ایرانی ها بود. بدین ترتیب در دوره ناصری برای مدیریت ایران کسی از اروپا به ایران نیامد. اما در زمان مظفرالدین شاه بود که ما در زمینه گمرکات دست به تغییراتی زدیم و بلژیکی ها را به ایران آوردیم. بلژیکی هایی چون نوز که بعدها در زمینه سازی برای انقلاب مشروطه نقش داشت و با تمسخر روحانیت شیعه آتش خشم مردم را برانگیخت:

«گمرک که در دوران ناصرالدین شاه در مناطق مختلف ایران تاسیس شده در اجاره متنفذین و خان های محلی بود و هر یک سالیانه مبلغی به عنوان مال الاجاره به دولت می دادند و سازمان منظمی نداشت. گمرک شمال در اجاره فتح اله خان سردار منصور و گمرک جنوب در اجاره حسینقلی خان نظام السلطنه بود. در صدارت میرزا علی خان امین الدوله به پیشنهاد او و تصویب مظفرالدین شاه برای تاسیس یک سازمان گمرک و تامین درآمد کافی برای دولت از این محل تصمیم گرفته شد. میرزا جواد خان سعدالدوله وزیر مختار ایران در بلژیک مامور استخدام چند کارشناس متخصص بلژیکی گردید، او با موافقت وزارت امورخارجه و وزارت دارایی بلژیک با یک کارشناس گمرک به نام نوز بارها گفت و گو کرد و سرانجام قرارداد استخدام نوز در سوم بهمن 1276 خ (22 ژانویه 1898) در بروکسل امضاء شد...»1

1-ابراهیم صفایی، مظفرالدین شاه؛ کودک سالخورده، تهران، نشر قطر، 1383، ص 87