کدام یک از روشنفکران دوران مشروطه به طور جدی با عصر پهلوی در افتادند؟ ممکن است آنانی که صادق نیز بودند و عرق ملیت و وطن پرستی بیشتری داشتند، خانه نشین باشند، ولی مبارزه ای با اساس سلطه در کار نیست.

کافه تاریخ- اخبار تاریخی

 

روشنفکران اگرچه عمدتا نیروهای مخالف با حکومت هستند و این رویکرد را به شکلی دائم و پیوسته ادامه می دهند؛ اما کمتر پیش می آید که رویه ای مقابله جویانه ای را نیز در مقابل استبداد به شکل انقلابی انجام دهند:
«.... کدام یک از روشنفکران دوران مشروطه به طور جدی با عصر پهلوی در افتادند؟ ممکن است آنانی که صادق نیز بودند و عرق ملیت و وطن پرستی بیشتری داشتند، خانه نشین باشند، ولی مبارزه ای با اساس سلطه در کار نیست. به عنوان مثال، محمدعلی فروغی که از رجال مشروطه و نخست وزیر پهلوی بوده است. در آخر باقی می ماند و آنگاه که خانه نشین می شود، برای آن است که قدرت متمرکز پهلوی نمی تواند هیچ قدرتی در کنار خود را تحمل کند. تقی زاده از رجال مشروطه و در دوره پهلوی از دولتمردانی است که رئیس مجلس سنا شد و این ریاست را در زمان محمدرضا شاه پهلوی عهده دار بود. سکولاریزم دوره مشروطه به طور جدی هیچ مشکلی با پهلوی نداشت.»1


1-موسی نجفی و موسی فقیه حقانی، تاریخ تحولات سیاسی ایران، تهران، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1393، چاپ نهم، ص 211-212