فصل دی‌ماه برای ایـرانیان چـهار جـشن بزرگ در خود داشته، روزهـای‌ اول، هشتم، پانزدهم و بیست و سوم که‌ بنابرگاه‌شماری کهن، چون نام ماه با نام فرشتگان یـکی مـی‌گردید تمام آن روزها را جشن می‌گرفتند تا بـه نـور قـدرت بـیشتری بـخشیده شود.

کافه تاریخ- سبک زندگی

فصل دی‌ماه برای ایـرانیان چـهار جـشن بزرگ در خود داشته، روزهـای‌ اول، هشتم، پانزدهم و بیست و سوم که‌ بنابرگاه‌شماری کهن، چون نام ماه با نام فرشتگان یـکی مـی‌گردید تمام آن روزها را جشن می‌گرفتند تا بـه نـور قـدرت بـیشتری بـخشیده شود. پس، شادی کـردن از شـب یلدا‌ آغاز‌ می‌گردید.کهنسالان برای‌ کودکان اوسانه‌ و داستانک خنده‌آور می‌گفتند. متلهای آهنگین و شادی‌آور نقل کلام در مـجالس بـود. فـال‌ گرفتن به هرگونه‌ای در بین زنان‌ رایج‌ مـی‌شد؛ فـال حـافظ، فـال‌ چـل‌ بـیتو‌ در فارس، فال کوزه در لرستان و... روایت‌خوانان موسیقایی مردان و جوانان را پای مجلس خود می‌نشاندند و با توأم ساختن قصّه و آوازهای هیجان‌انگیز مجالس‌ پرشور و گرمی‌ ایجاد‌ می‌کردند. یلدا در حقیقت‌ شب‌ جشن خـانوادگی براساس آیین همدلی‌ و ارتباط بود و آوازها صدای این ارتباط را به عالم بالا می‌رساند. دو بیتی‌خوانیها مضمونی یلدایی و زمستانی پیدا می‌کرد:

«مَرِه وَر قَرقرَه کِردَن نَمُردُم‌ مَرهِ وَر‌ خرِخِره‌ کِردَن نَمُردُم‌ به تویِ چـلّهء قـَرِ زمستون‌ مَرَه بی‌پیرههَ کِردَن نَمُردُم»