امام خمینی با ردّ هرگونه مذاکره با حکومت بختیار، خواسته‌های خود و مردم را پیگیری نمودند و تا تأسیس جمهوریِ اسلامی از هرگونه سازش با نماینده‌ گروه‌های غیرقانونی خودداری کردند. اشتباه استراتژیک شاپور بختیار در پذیرفتنِ نخست‌وزیری در بدترین شرایط ممکن، نه‌تنها گذشته او را در مخالفت با نظام پهلوی از خاطره‌ها زدود، بلکه او را به آخرین نشانه حیاتِ نظامِ سیاسی پهلوی و مانعی در برابر انقلاب، که می‌بایست هرچه زودتر محو شود، تبدیل کرد.

محمدرضا پهلوی، تقریبا سه روز پیش از ترک ایران، در جلسه‌ای به خواست بختیار و با حضور رئیس ستاد ارتش از فرماندهان نظامی خواست که از حکومت بختیار حمایت کنند. بختیار نیز با حمایت نظامیان و به منظور جلب نظر مردم انقلابی، ساواک را منحل، زندانیان سیاسی را آزاد و سانسور مطبوعات را لغو کرد.1 با ردّ اقدامات بختیار توسط مردم انقلابی، وی عملا در مقابل ملتی قرار گرفت که رژیم گذشته را نمی‌خواست؛ چراکه بختیار می‌خواست حافظ وضع موجود باشد و غرب نیز همه امید خود را به او بسته بود. اگر پیش‌ازاین آمریکا و انگلیس همه‌روزه محمدرضا را قوت قلب می‌دادند، اکنون همین سیاست را در قبال بختیار پیش گرفتند.2 بااین‌همه بختیار به‌خوبی می‌دانست که وقتی می‌تواند دولتی باثبات برقرار کند که با آیت‌الله خمینی به سازش برسد. بر همین اساس سعی می‌کرد با ملاقات‌های رودرو با امام بر مشکلات فائق آید. در این میان امام خمینی نسبت به تأسیس شورای نیابت سلطنت، که توسط محمدرضا پهلوی قبل از خروج او از کشور تشکیل شده بود و بختیار می‌خواست از طریق آن به برگزاری رفراندوم بپردازد، واکنش نشان داد و اعلام کرد به‌زودی یک شورای انقلابی موازی برای «نظارت و هدایت» فرایند انتقال قدرت در جهت تأسیس جمهوری اسلامی تشکیل خواهد داد.3 امام با رد هرگونه سازشی، با بختیار اتمام حجت کردند. بیانات و خودداری امام از پذیرش هرگونه مصالحه‌ای با حکومت موقت بختیار از یک‌سو و تلاش بختیار برای مسالمت‌آمیز بودن انتقال سیاسی سبب شد ایده اصلی مردم مبنی بر «برقراری حکومت اسلامی» بر قصد بختیار که «اجرای کامل قانون اساسی مشروطه» بود، به پیروزی برسد. این پیروزی نقطه پایانی بر حیاتِ سیاسی بختیار در ایران بود.


منابع:
1. وحید سینایی، دولت مطلقه، نظامیان و سیاست در ایران، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، 1396، ص 479.
2. عبدالله شهبازی، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، تهران، موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، 1386، ج 2، ص 605.
3. خاویر گرِرو، دولت کارتر و فروپاشی دودمان پهلوی، ترجمه غلامرضا علی بابایی، تهران، کتاب پارسه، 1397، ص 280.
www.iichs.ir