کافه تاریخ - فراز و فرود های زندگی شاه؛ از تولد تا مرگ

محمدرضا پهلوی به عنوان آخرین پادشاه سلسله پهلوی حدود 37 سال بر ایران حکومت نمود . وی که تمام تاج و تخت خود را همانند پدر مدیون انگلیسیها بود؛ در 12 سال اول سلطنت خود کوشید اقدامی مغایر با منافع استعماری دولت انگلستان انجام ندهد و حتی از ملی شدن صنعت نفت نیز دلخوشی نداشت. کودتای 28 مرداد 1332 و سرنگونی حکومت مردمی دکتر مصدق نیز با طراحی امریکاییها، سبب گرایش شدید شاه به امریکای تازه نفس شد و شاه که امریکا را قدرت بلامنازع دنیا می دانست، رابطه حامی- پیرو را در روابط ایران و امریکا نهادینه نمود. وابستگی بیش از حد محمدرضا به امریکا، فقدان فضای باز سیاسی در کشور ،اصلاحات اقتصادی به نفع طبقه مرفه، اقدامات ضد دینی و ضد اسلامی و... حکومت پهلوی سرانجام سبب اوج گیری مبارزات مردم انقلابی ایران به رهبری حضرت امام خمینی شد تا اینکه در 2 دی ماه 1357 ، شاه سفر بی بازگشت خود به ناکجا آباد را آغاز نمود و سرانجام در ساعت 9 صبح 27 ژوئیه 1980 در شرایطی که، فرح و دخترش فرحناز، فریده دیبا، اشرف پهلوی و اردشیر زاهدی نظاره‌گر مرگ او بودند؛ از دنیا رفت و در مسجد الرفاعی قاهره به خاک سپرده شد. در مراسم دفن وی دوستان امریکایی و اسرائیلی شاه به همراه انور سادات حضور داشتند.
فراز و فرود های زندگی شاه؛ از تولد تا مرگ

۴ آبان ۱۲۹۸ ش / ‏۲۶ اكتبر ۱۹۱۹ م ::
محمدرضا در تهران به دنيا آمد. پدر او «رضاخان ميرپنج سوادكوهي» (رضاشاه پهلوي) و مادرش تاج‌الملوك آيرملو (ملكه مادر) بود. محمدرضا، دو خواهر و یک برادر تنی به نام های شمس(۱۲۹8-۱۳۷۴)، اشرف (دوقلو با محمدرضا) و علیرضا (۱۳۰۱-۱۳۳۳) داشت.

فراز و فرود های زندگی شاه؛ از تولد تا مرگ ****
1306ش/ 1927م
محمدرضا در 1306 در 8 سالگي به وليعهدي برگزيده شد. سال اول ابتدايي را در تهران گذراند.

1310ش/ 1931م
وی در دوازده سالگي براي ادامه تحصيل به مدرسه شبانه‌روزي «لو روزه» (Le Rosey) در سوئيس رفت.

فراز و فرود های زندگی شاه؛ از تولد تا مرگ
1315ش/ 1936م
در ۱۷ سالگي به ايران بازگشت و در دانشكده افسري تحصيل را ادامه داد.

1318ش/ 1939 م
در 1318 با فوزيه خواهر ملك فاروق پادشاه مصر ازدواج كرد. حاصل اين پيوند دختري به نام شهناز بود. طی این دوره از زندگی، محمدرضا به تدریج در کنار رضاشاه با فنون سلطنت و رموز سیاست آشنا میشد و جلسات روزانه منظمی میان آنان برقرار بود.البته اين ازدواج دوامي نداشت و محمدرضا پس از چندي فوزيه را طلاق داد. ماجرای طلاق فوزیه از شاه، پس از خروج فوزیه از ایران، سه سال طول کشید. فوزیه در سال ۱۳۲۴ تهران را برای همیشه ترک کرد. از سالها پیش از آن نیز روابط شاه با وی به سردی گرائیده بود. لذا سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۷ شاه زندگی خصوصی مجردی را می گذرانید.

فراز و فرود های زندگی شاه؛ از تولد تا مرگ
25 شهريور 1320ش/ 1941م::
محمدرضا در 25 شهريور 1320، پس از آن كه پدرش توسط متفقين بركنار شد، به سلطنت ايران منصوب شد. محمدرضا در سالهاي نخستين حكومت خود، تحت نفوذ شديد استعمار انگليس قرار داشت.

فراز و فرود های زندگی شاه؛ از تولد تا مرگ ****
۱۵ بهمن 1327ش/ 1949م ::
در ۱۵ بهمن سال ۱۳۲۷ در دانشگاه تهران به شاه تيراندازي شد ولي او با آن‌كه زخمي شد جان سالم به‌در برد. مجلس موسسان با تغيير اصل ۴۸ قانون اساسي اختيار انحلال مجلس را به شاه تفويض كرد. شاه بعدها در محافل خصوصی و به طور مبهم، رزم آرا را مسئول ترور خود و هژیر معرفی می کرد. برخی معتقدند این ترور (با توجه به تعداد گلوله های شلیک شده (پنج گلوله) و ناموفق بودن آن و همچنین گلوله باران شدن ضارب توسط محافظین شاه پس از اتمام گلوله هایش!) احتمالا توسط خود شاه تدارک دیده شده است.

فراز و فرود های زندگی شاه؛ از تولد تا مرگ ****
23 اسفند 1328ش/ 1949م ::
محمد ساعد مراغه‌ای، نخست‌وزیر وقت ایران با این بهانه كه موفقیت نماینده ی ایران بدون جایگاه رسمی‌اش با مشكلاتی روبه‌رو است، پیشنهاد شناسایی رسمی دولت اسرائیل را ارائه كرد. كابینه ساعد در 23 اسفند 1328، به اتفاق آراء و به صورت دوفاكتو (موقتی و غیررسمی)،‌ اسرائیل را به رسمیت شناخت.

فراز و فرود های زندگی شاه؛ از تولد تا مرگ ****
1329ش/ 1950م
محمدرضا شاه در سال ۱۳۲۹ شاه با همسر دوم خود ثريا اسفندياري ازدواج كرد.

1332ش/ 1953ش
در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ (۱۹ اوت ۱۹۵۳) سازمان‌هاي جاسوسي بريتانيا و ايالات متحده امريكا با كودتا، دكتر مصدق را بركنار كرده و محمدرضا شاه پهلوي را كه پس از شكست كودتاي ۲۵ مرداد به رم رفته بود بازگرداندند و به قدرت رساندند. در 1332 با به قدرت رسيدن محمد مصدق و موج احساسات ضداستعماري مردم به ايتاليا گريخت. دولت امريكا كه آثار قريب الوقوع موفقيت ايران را در خلع يد از انگليس و ملي كردن صنعت نفت احساس مي‌كرد، توسط سازمان سيا و از طريق ايادي داخليش و با برانگيختن جمعي از اوباش موفق شد با همكاري انگلستان دولت مصدق را سرنگون و شاه را مجدداً به ايران بازگرداند. پس از كودتا سركوب و نابودي كليه گروه‌ها وشخصيت‌هاي مخالف رژيم آغاز شد. پس از كودتاي 28 مرداد 1332، آمريكا، فضا و شرايط را به‌منظور حضور و حاكميت بلامانع خويش در ايران مساعد يافته و در صدد برآمد تا در تمام شئون ايران دخالت كرده و جايگزين انگليس شود. يكي از زمينه‌هاي مورد نظر، بخش امنيتي و اطلاعاتي بود.

فراز و فرود های زندگی شاه؛ از تولد تا مرگ
۱۰ بهمن 1335ش/ 1956م ::
روز ۱۰ بهمن ۱۳۳۵ لايحه تاسيس سازمان اطلاعات و امنيت كشور ـ ساواك ـ به تصويب مجلس سنا رسيد و اين سازمان با حمايت اطلاعاتي امريكا شكل گرفت .

فراز و فرود های زندگی شاه؛ از تولد تا مرگ ****
۱۶ فروردین 1337ش/ 1958م::
در روز شنبه ۱۶ فروردین ۱۳۳۷ هجری شمسی محمدرضا پهلوی، آخرین شاه ایران پس از هفت سال زندگی مشترک، اسناد طلاق ثریا اسفندیاری بختیاری همسر دوم خود را امضا کرد. هرچند دلیل این طلاق نازایی ثریا و نگرانی رجال حکومتی از آینده سلطنت اعلام شد اما برخی شایعات از نارضایتی نزدیکان شاه از جمله اشرف پهلوی از ازدواج او با ثریا و نقش پررنگ آنان در وقوع این ماجرا حکایت داشت. با این حال اشرف پهلوی با رد این شایعات بار‌ها در مصاحبه‌های گوناگون اعلام کرد که «با توجه به عشق شاه به ثریا اگر او می‌توانست فرزندی به دنیا بیاورد جدایی این دو غیرممکن بود.» موضوع لزوم جدایی شاه از ثریا از ماه‌ها قبل مطرح بود اما این طلاق بعد از کش و قوس‌های فراوان و تردید شاه در اتخاذ این تصمیم که در علاقه بسیار زیاد میان او و ملکه سابق ریشه داشت در میانه فروردین ۳۷ عملی شد و ثریا که از دو ماه قبل به تنهایی در آلمان به سر می‌برد دیگر به کشور بازنگشت.

****
فراز و فرود های زندگی شاه؛ از تولد تا مرگ 29 آذر 1338ش/ 1959م ::
در 29 آذر 1338 فرح ديبا در کاخ گلستان طي مراسم باشکوهي به عقد شاه درآمد و به کاخ سلطنتي قدم نهاد تا شانس خود را براي ارتقا به مقام ملکه پهلوي بيازمايد . فرح پهلوی به عنوان ملکه ایران در زندگی سیاسی شاه حضور داشت و طراح بسیاری از برنامه های فرهنگی در دوره سوم حکومت شاه بود.
زمستان 1341/ 1962م
محمد رضاشاه شش اصل نخستین انقلاب سفید را در زمستان ۱۳۴۱ در کنگره کشاورزان معرفی کرد.

فراز و فرود های زندگی شاه؛ از تولد تا مرگ ****
15 مهر 1341/ 1963م::
هیات وزیران لایحه تشکیل انجمن های ایالتی و ولایتی را تصویب کرد. شاه تحت رهنمودهاي امريكا براي مقابله با اسلام و اشاعه فرهنگ غربي در كشور لايحه انجمن هاي ايالتي و ولايتي را به مجلس برد وچون شرايط اسلامي بودن اعضا و قيد سوگند به قرآن را در آن حذف كرده بود، با مخالفت شديد و يكپارچه روحانيت به رهبري امام خميني‌(ره‌) مواجه شد و پس از يك كشمكش دوماهه سياسي مجبور به لغو آن شد. پس از آن، محمد رضا پهلوي طرح 6 ماده‌اي موسوم به انقلاب سفيد را در ششم بهمن 1341 به همه پرسي نمايشي گذاشت و مدعي موافقت مردم با آن شد. درگيري مستمر روحانيت و افشاي ماهيت امريكايي اصلاحات شاه برخورد خشن رژيم با روحانيت را در پي داشت. در اين دوره مدرسه فيضيه در قم مورد تاخت و تاز نيروهاي مسلح حكومت قرار گرفت و عده زيادي از طلاب و مردم كشته و زخمي شدند.
فراز و فرود های زندگی شاه؛ از تولد تا مرگ
****
13 مهر 1342ش/ 1963م ::
پیشنهاد تصویب لایحه کاپیتولاسیون در كابینه اسدالله علم مورد تصویب قرار گرفت و در مرداد 1343 درمجلس سنا نیز به تصویب رسید.

فراز و فرود های زندگی شاه؛ از تولد تا مرگ ****
1346ش/ 1967م
محمدرضاشاه در 1346 ش. تاجگذاري كرد. ورود سيل آساي امريكاييان و ساير هم پيمانان آن، به ويژه اسرائيلي‌ها به ايران‌، وابستگي سياسي و اقتصادي رژيم پهلوي را آشكار‌تر مي‌ساخت‌.

1354ش/ 1975م
در 1354ش. تقويم رسمي كشور از هجري شمسي به شاهنشاهي تبديل شد و در كنار آن بسياري از رسوم و آداب غير اسلامي در كشور رايج شد.

فراز و فرود های زندگی شاه؛ از تولد تا مرگ

1357ش/ 1979 م
محمدرضا روز 26 دي 1357 از ايران گريخت و به ترتيب به كشورهاي مصر، امريكا، مكزيك و پاناما رفت‌.

1359ش/1980م
محمدرضاشاه بيمار شد و به قاهره بازگشت و در 5 مرداد 1359 مقارن با سالگرد مرگ پدرش در يكي از بيمارستان‌هاي اين كشور جان سپرد.