منشاء ماليات و طرز وصول و زمینه مالیات بندی، هرچند که اساس آن یکی بود، در همه ایالات و ولایات یکسان نبوده است

کافه تاریخ- اخبارتاریخی

نظام مالیات‌گیری قاجاریان بر اساس مکانیسم‌ها و قوانین یکسانی پایه گذاری شده بود. با این حال در عمل و هنگام دریافت مالیات، این اصل با موانعی روبرو بود. چنانچه برخی از حکام و فرماندهان، از آن تعدی می‌کردند و یا برخی از مناطق بر حسب وضعیت جغرافیایی خود مشمول پرداخت میزان متفاوتی از مالیات می‌شد. 
«منشاء ماليات و طرز وصول و زمینه مالیات بندی، هرچند که اساس آن یکی بود، در همه ایالات و ولایات یکسان نبوده است و این اختلاف و تفاوت را می‌توان چنین تفسیر نمود که در هر ایالت و ناحیه‌ای از ایران قسمت عمده مالیات مستقیم را بر آنچه که طبیعت و اوضاع جوی و استعداد‌های اقتصادی هر ناحیه ایجاب می‌کرد، تحمیل می‌نمودند. مثلاً در ایالاتی چون آذربایجان و ولايات غرب که زمین و وضع اقلیمی با کشت محصولات زمینی از قبیل غلات کاملاً مساعد است، قسمت عمده مالیات از غلات و سایر محصولات زمینی اخذ می‌شد و در بعضی نواحی از گاوداری به سبب هر جفت گاو دو قران و در گیلان برای هر جيب زراعت برنج و توتون و توتستان، پانزده قران مالیات می‌گرفتند. اساس مالیات احشام و اغنام در میان ایلات و عشایر بر تعداد احشام و برای هر رأس بز و گوسفند پانزده شاهی تا یک قران و برای هر گاو و خر یک تومان (ده قران) بود.»


منبع:علی اصغر شمیم، ایران دوره سلطنت قاجار قرن سیزدهم و نیمه اول قرن چهاردهم، تهران، بهزاد، 1389، چاپ دوم، صص 334- 345