اشغال مؤثر به این معنا بود که به منظور ادعای تملک یک قلمرو آفریقایی، یک کشور می‌بایست سلطه فیزیکی خود را بر آن از راه کاربرد سربازان و مهاجرنشینان، معاهده با بومیان و نظایر آن نشان می‌داد.

خطر درگیری میان استعمارگران یکی از تهدیدات بسیار جدی بود که بسیاری از مستعمرات و استعمارگران را تهدید می‌کرد. این خطر در زمان تقسیم آفریقا بیشتر از همیشه محسوس بود و در نهایت استعمارگران را به فکر چاره و راهکاری جهت جلوگیری از هر گونه تنش و جنگ انداخت. این راهکار، اشغال مؤثر نام داشت:

«به سرعت آشکار شد که بسیاری از اروپاییان و دیگران بی‌صبرانه در پی آن بودند که از به اصطلاح قاره سیاه بهره‌کشی کنند. بسیاری از این کشورها دریافتند که یک نتیجه چنین رقابت شدیدی ممکن است جنگ در میان خودشان باشد. از آن جا که چنین درگیری‌هایی فقط مانع کسب و کار سودآور مستعمراتی همه می‌شد، آن‌ها تصمیم گرفتند گرد هم آیند و برای تقسیم آفریقا دستورالعمل‌هایی تهیه کنند. برای این منظور، قدرت‌های بزرگ در سال‌های ۱۸۸۵ - ۱۸۸۴ در برلین با یکدیگر ملاقات کردند. آن‌ها بر سر مفهومی با عنوان «اشغال مؤثر» توافق کردند. این مفهوم در اساس به این معنا بود که به منظور ادعای تملک یک قلمرو آفریقایی، یک کشور می‌بایست سلطه فیزیکی خود را بر آن از راه کاربرد سربازان و مهاجرنشینان، معاهده با بومیان و نظایر آن نشان می‌داد. چنین کشوری همچنین می بایست سایر قدرت‌های بزرگ را از دستاورد جدید خودش رسما مطلع می‌کرد. افزون بر آن، همه کشورهای حاضر در کنفرانس برلین از حق تجارت و کشتیرانی آزاد در سرتاسر آفریقا برخوردار می‌شدند.»


منبع: دان ناردو، عصر استعمارگری، ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، تهران، نشر ققنوس، 1386، ص 160