از جمله آگاهی‌های جدیدی که از دید حکیم موسی ساوجی دورنماند، اقدامات اطبای فرنگی در جلوگیری از سرایت طاعون و سایر امراض واگیر به دیگر مناطق بود. وی صادقانه اذعان می‌دارد که این اقدامات و تدابیر را، که توسط اطبای «روم و افرنج» وضع شده بود، از آنان آموخته است.

بررسی متون پزشکی ایران در عصر قاجار نشان می‌دهد، نخستین طبیب ایرانی که به طرح نام «قرنطینه» و سطوح و قواعد آن به شکل علمی پرداخته، «حکیم موسی ساوجی» بوده که در سال ۱۲۶۲ هـ.ق، چندین سال قبل ازگذاردن «قاعدۀ کرانتین» به دست امیر کبیر، به این کار همت گمارده است. معلوم نیست چرا مفاد مطالب کتاب وی مورد غفلت واقع شده است. بنا به خاطره‌ای که حکیم موسی ساوجی در رساله طبی خود نقل کرده، اودر سال ۱۲۵۳ هـ.ق، برای انجام مناسک حج از راه شام به این منطقه رفته است اما به‌دلیل بروز درگیری بین سلطان عثمانی و حاکم مصر، از سفر حج بازمانده و به ناچار مدتی در آنجا به کار طبابت پرداخته و به مقتضای حرفه طبابت، با پزشکان اروپایی حشر و نشر پیدا کرده است. از جمله آگاهی‌های جدیدی که از دید حکیم موسی ساوجی دورنماند، اقدامات اطبای فرنگی در جلوگیری از سرایت طاعون و سایر امراض واگیر به دیگر مناطق بود. وی صادقانه اذعان می‌دارد که این اقدامات و تدابیر را، که توسط اطبای «روم و افرنج» وضع شده بود، از آنان آموخته است. شاید حکیم موسی ساوجی اولین فردی باشدکه واژه «کرانتین» را در ادبیات فارسی به شکل لاتینی آن و نه ترکی (قرنطینه) به کار برده باشد. مطابق این روش، قرنطینه در دو سطح شهری و سطح خانگی اجرا شده است. هر یک از سطوح نیز، دارای پروتکل‌هایی بودند که باید مو به مو اجرا می‌شدند تا از سرایت بیماری‌های واگیر مثل طاعون و وبا جلوگیری کنند. وی اجرای سطح دوم را برای جلوگیری از امراض مسری، سودمندتر می‌داند.


منبع: هدايتي، سيد جواد، تاريخ پزشكي معاصر ايران (از تاسيس دارالفنون تا انقلاب اسلامي). تهران: دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني ايران، 1381، ص 78