بارون فیوددورکورف: هنوز امکاناتی فراهم نیست تا ایران از کالا‌های اروپایی به مقداری که احتیاج دارد، استفاده کند و چنان چه گاهی آن دسته از کالا‌های خارجی که به وعده عرضه می‌گردد، به راحتی به فروش نمی‌رسد.

بخش مهمی از کالاهای ایرانیان در دوره قاجار، کالاهای خارجی به خصوص اروپایی بودند. این کالاها که شامل انواع لوازم زندگی بودند، در بازار بسیاری از شهرها وجود داشتند؛ اما اقبال مردم به این کالاها بسیار اندک بود. این موضوع متاثر از دلایل مختلفی بود:

 «بازار‌های تبریز مملو است از کالا‌های خارجی، سرمایه‌‌ها پیوسته در گردش است و با وجود این جنب و جوش و این فعالیت‌‌ها، هنوز امکاناتی فراهم نیست تا ایران از کالا‌های اروپایی به مقداری که احتیاج دارد، استفاده کند و چنان چه گاهی آن دسته از کالا‌های خارجی که به وعده عرضه می‌گردد، به راحتی به فروش نمی‌رسد و حتی ممکن است منافعی را که بازرگانان از آن انتظار دارند، عاید نسازد، به هیچ وجه نباید تصور شود که علتش کمبود مصرف کننده است. این مسئله هیچ دلیلی ندارد، جز این که اروپاییان از شرایط محلی یا نیازمندی‌های ایران شناختی کاذب دارند و نمی‌توانند خود را با سلیقه ایرانیان تطبیق دهند حال آن که با اندکی سعی و کوشش و حتی با استفاده از روش‌‌های محدود به راحتی و به دقت می‌توان به آن شرایط و نیازمندی‌‌ها و سلیقه‌‌ها پی برد.»



منبع: بارون فیوددورکورف، سفرنامه بارون فیوددورکورف، ترجمه اسکندر ذبیحان، تهران، انتشارات فکرروز، 1372، ص 119