فرار محمدرضا پهلوی، شاه ایران، در ۲۶ دی ۱۳۵۷ (۱۶ ژانویه ۱۹۷۹) یکی از نقاط عطف مهم در تاریخ معاصر ایران و انقلاب اسلامی بود. این رویداد، پایانی بر سلطنت پهلوی و سرآغازی برای تحولات اساسی در ساختار سیاسی و اجتماعی کشور بود.

در سال‌های منتهی به انقلاب، رژیم پهلوی با مشکلات متعددی روبرو بود. نارضایتی عمومی از فساد اداری، وابستگی به غرب، سرکوب مخالفان سیاسی و نابرابری‌های اقتصادی، اعتراضات گسترده‌ای را در پی داشت. این اعتراضات که در ابتدا با انتقاد از سیاست‌های شاه آغاز شده بود، به تدریج به یک جنبش انقلابی تبدیل شد که خواهان سرنگونی رژیم پهلوی بود.
با افزایش فشارها و گسترده شدن ناآرامی‌ها، محمدرضا پهلوی تصمیم به ترک ایران گرفت. در ۲۶ دی ۱۳۵۷، او به همراه همسرش فرح پهلوی، ایران را به مقصد مصر ترک کرد. این فرار، نشان دهنده شکست رژیم پهلوی در برابر امواج خروشان انقلاب بود.

فرار شاه از ایران، پیامدهای بسیار مهمی داشت:

• تقویت روحیه انقلابیون: خروج شاه، موجی از شادی و امید را در میان انقلابیون و مردم ایجاد کرد. این رویداد، به آن‌ها اطمینان داد که رژیم پهلوی در حال سقوط است.
  افزایش فشار بر دولت بختیار: دولت شاپور بختیار، آخرین نخست وزیر رژیم پهلوی، بعد از فرار شاه، با فشارهای بیشتری مواجه شد و نتوانست جلوی فروپاشی رژیم را بگیرد.
  بازگشت امام خمینی: فرار شاه، زمینه را برای بازگشت امام خمینی از تبعید به ایران فراهم کرد. بازگشت وی، نقطه عطفی در انقلاب اسلامی بود و منجر به تاسیس جمهوری اسلامی شد.
  پایان سلطنت پهلوی: فرار شاه، عملاً پایان سلطنت پهلوی در ایران بود. با خروج شاه، حکومت او سقوط کرد و نظام سیاسی جدیدی در ایران شکل گرفت.
   

دورنماهای سیاسی قبل از فرار شاه

نقش آمریکا در فرار شاه

• آبراهامیان، یرواند. ایران بین دو انقلاب. ترجمه احمد گل محمدی و محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی، ۱۳۷۷.
  نجاتی، غلامرضا. تاریخ سیاسی بیست و پنج ساله ایران. تهران: رسا، ۱۳۷۱.
  موسوی، سید جواد. انقلاب اسلامی ایران از منظر اسناد. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۲.