مجموعه فرح آباد که شاه عباس بخشیهایی از دوران سلطنت خود را در آن گذراندهاست شامل مسجد، پل و کاخ جهان نما بوده که از ان میان تنها مسجد بدلیل موقعیت مردمی اش بجا ماندهاست.
این مسجد که در فاصله 25 کیلومتری ساری و دو کیلومتری دریای مازندران واقع شده، طیق برنامهریزی انجام شده به موزه تشییع شمال کشور تبدیل میشود.
تاریخ عالم آرای عباسی ساخت مجموعه فرح آباد را 1025 هجری قمری ذکر کردهاست و نوشتهاست که نام قدیم فرحآباد طاهان بود و چون شاه عباس آن نقطه را مناسب ایجاد شهر دید، دستور داد در آن جا دولتخانه و عمارات عالیه و ازار و حمام و مسجد و کاروانسرا بسازند و خود آن خطه را فرحآباد نامید.
در سفرنامه مازندران و استرآباد آمدهاست که فرحآباد در سال 1020 قمری به فرمان شاه عباس ساخته شد. اما در دورههای تاریخی بعد سرانجام شهر در حمله قزاقها در قرن هفدهم میلادی و یازدهم قمری ویران و به آتش کشیده شد.
لیکن باید بیتوجهی پادشاه و بازگشت مردم به دیار خود را علل اصلی رونق نیافتن مجدد شهر دانست پس از آن رطوبت زیاد و بارانهای سیلآسا و رسوبات سیلابی و زلزله صدمات فراوانی به ابنیه وارد کرد.
ساختمان مسجد بصورت چهار ایوانی بنا شده و دارای سردر ورودی بزرگی است که همچون سایر مساجد دوره صفویه، در قسمت ورودی، ایوانها و طاقنماها مزین به کاشیهای رنگارنگ دارد. در قسمت جنوبی مسجد شبستانی بزرگ با طاقهای هلالی روی ستونهای عظیم آجری قرار گرفتهاست. در اطراف حیاط یا میانسرا حجرههای یک طبقه برای درس طلاب دیده میشود که پیرامون حیاط را گرفته است. ایوان اصلی مسجد با گنبد بزرگ آجری در قسمت جنوبی که محراب نیز در آن جا واقع است قرار دارد. در دو طرف ایوان دو شبستان بزرگ قرار دارد.
گنبد شبستان جنوبی از نوع دو پوش پیوستهاست که آن را با آجر پوشاندهاند. با توجه به نقشههای بنا، به نظر میرسد که گنبدخانهٔ مسجد پوش دوم داشته که یا ساخت آن ناتمام مانده یا آنکه تخریب شدهاست.
از مناره های مسجد فقط پایههای آن باقی مانده است. تزئینات دیگر مسجد به صورت کاربندی، مقرنس و گچبری است که در شبستان قسمت فوقانی محراب، جلوخان و ورودی مسجد به چشم میخورد. در وسط حیاط حوضی واقع است که در گذشته از طریق تنبوشههای سفالی از ضلع شمالی مسجد آب وارد آن میشد. ساختمان مسجد از آجر، در اندازههای ضلع شمالی مسجد آب وارد آن میشد.کاشیهای نقشدارِ به دست آمده از مسجد نشانهٔ آن است که نماهای صحن و سردرِ بنا کاشیکاری بودهاست.
این مسجد در دوره زندیه به دستور کریم خان زند و به دست محمدخان سوادکوهی تجدید بنا شد . در سال 1353 بنای مسجد توسط اداره حفاظت آثار باستانی تعمیر و مرمت شد. در این مرمت، رسوبات سیلابی از بنا پاک و سقف بعضی از قسمتها شیبدار شد. با آغاز مجدد تعمیرات در سال 1360 سقف قسمت شرقی شبستان مرمت و برای اکثر رواقها سقف شیبدار ساخته شد.
در سال 1382 نیز ایوان ورودی آن مرمت و کف سازی شبستان و گنبدخانه، دوخت و دوز دیوارها، مرمت کردن گنبد طاقها و احداث کانال ناکش و زهکش انجام شد. در سال 88 نیز بودجه یک میلیارد ریالی برای ادامه مرمت آن اختصاص یافت و در آبان 89 مرمت فضای داخلی شبستان و گنبدخانه، کف سازی حیاط، تأسیسات و مرمت دیوار محوطه مسجد و در بخش حجرهها مسجد، اقدامات مرمتی چون کف سازی، نورپردازی و ساخت در و پنجره آغاز شده است.
تسنیم
ایران پرس