عین السلطنه در کتاب خاطرات خود (روزنامه خاطرات) در بخش پایانی جلد اول کتاب با اشاره به شخصیت قاتل شرح ماجرای قتل ناصرالدین شاه توسط میرزا رضا کرمانی در حرم حضرت عبدالعظیم می پردازد . . .

از میان همسران محمدرضا او بیش از هر کس به ثریا علاقه داشت و هر گاه یاد او می افتاد متاثر می شد. اسدالله علم در این رابطه در یادداشت روز پانزدهم اردیبهشت سال 1352 می نویسد . . .

هرچه که پیدا کند خرج عطینا کند. مراد و منظور اصلی مثل این است که هر چه از مال و خواسته باید صرف کسان و بستگان فقیر نماید. اما در بین عموم مردم این مثل معنای متفاوتی دارد . . .

در این سند نامه محسن رئیس سفیر ایران در لندن به دکتر امینی نخست وزیر مبنی بر معرفی دانشجویان متحصن در سفارت و ارسال گزارش سوابق تحصیلی آنها ازجمله دانشجویان دولتی و بورسیه ، مشاهده می شود. سفیر ایران همچنین تعطیلی کاباره شهرزاد در لندن بدلیل مغایرت با مصلحت دانشجویان ایرانی را به تهران پیشنهاد می کند.

بسیاری از قالبهای هنری امروزی که در ایران رایج است، مدتها پیش از غرب وارد ایران شد و ایرانیان بر اساس هوش و استعداد ذاتی خود از آنها سود جستند. سینما و تئاتر از آن جمله اند. اما ایرانیها چگونه با تئاتر آشنا شدند؟ . . .

هویدا 13 سال برای شاه خوش خدمتی کرد. اگرچه در عین حال تلاش می کرد خود را روشنفکر نشان دهد، اما به واقع حاضر شده بود برای قدرت هر کاری بکند. شاه نیز مزد این خوش خدمتی او را داد. به محضی که انقلاب مردم آغاز شد او را به اتهام فساد دستگیر کرد. او تازه فهمیده بود هویدا نزد مردم جایگاهی ندارد . . .

شاه زمانی برای مردم خود خط و نشان می کشید. مثلا آنانی را که عضو حزب رستاخیز نمی شدند تهدید به ترک کشور می کرد. اما همو زمانی که شعله های انقلاب اسلامی زبانه کشید، به سرعت از کشور فرار کرد. او رفت و مردم ماندند. جالب اینکه شاه در بحبوحه انقلاب در تمام این مدتی که تظاهر می کرد که نمی داند از کشور خواهد رفت و یا خواهد ماند، تنها تظاهر می کرد . . .

به شیخ فضل الله نوری تهمت و اتهام زیادی بسته شد. او را حامی استبداد دانستند و فردی که تلاش می کند تا قدرت محمدعلی شاه را حفظ کند. این در حالی بوده و هست که شیخ فضل الله به کل مخالف استبداد و طرفدار مشروطه مشروع بود . . .

در تصویر فوق گروهی از توریست های آمریکایی هنگام مشاهده فیلم ستون شکسته ، اصفهان و شقایق سوزان در اداره فرهنگ و هنر بلوچستان و سیستان مشاهده می شوند.

در این سند قطعنامه دومین کنگره سازمانهای جبهه ملی ایران در اروپا مشتمل بر تقدیر از قیام 15 خرداد و محکوم نمودن محمدرضا پهلوی در واقعه مذکور ، درخواست آزادی زندانیان سیاسی ، ... را مشاهده می نماییم.

ساعد مراغه­ ای یکی از رجال سیاسی ایران در دوره پهلوی دوم و از شناخته شده ­ترین افراد در دوره خود می­باشد. وی توانست در چند دوره صاحب چندین پست سیاسی مهم گردد و گرایشات سیاسی خود را به واسطه آن مناصب تا حدودی عملی گرداند . . .

زمانی که سخن از رشوه گرفتن رجال و دولتمردان ایرانی به میان می آید، ناخواسته به یاد قراردادهایی چون رویتر و یا قرارداد 1919 می افتیم. در صورتی در کشور ما در دوره بعد نیز این روال ادامه یافت و من جمله ساعد مراغه ای برای شناسایی اسرائیل رشوه دریافت کرد . . .

آداب و ترتیبات پروش کودک و بزرگ کردن او در همه جای سرزمین ایران – از ایلات و عشایر گرفته تا روستاها و شهرها- یکسان است. یعنی در تمام نقاط کشور ایران برای فرزند لالایی می خوانند؛ منتها با لهجه های متفاوت اما همه شیرین و شنیدنی . . .

ناصرالدین شاه با دیدن تماشاخانه های بزرگ و با شکوه اروپایی نتوانست از چنین جای اختصاصی برا بازی، تقلید و سرگرمی دل بکند. ازاینرو به میرزا علی اکبرخان نقاش باشی ماموریت داد تا در مدرسه دارالفنون جایی برای اجرای نمایش ترتیب دهد . . .

اسدالله علم در یادداشتهای روزانه خود در سی ام فروردین 1352 درباره تقاضای اشرف پهلوی از او برای دریافت نشان فرانسوی «لژیون دونور» می نویسد . . .

از نظر دامداری سیاست اسکان عشایر حکومت رضا خان صدمات بزرگی به دامداری کشور که صادرکننده دام بود وارد آورد. اینک قسمتی از فجایعی را که به نام اسکان عشایر در آن دوران انجام یافته با استناد به روزنامه اطلاعات که در وابستگی آن به هیات حاکمه شبهه ای نیست نقل می کنیم . . .

در این سند عریضه عده ای از مردم تهران به هیات دولت در باب درخواست جلوگیری از دو امر فحشا و منکرات در حکومت مشروطه و اجرای قوانین شریعت اسلامی دیده می شود . . .

پس از قتل ناصرالدین شاه درباره اینکه در چه محلی جنازه وی را دفن نمایند اختلافاتی میان برخی از رجال در می گیرد و هر کس از ظن خود مکانی را برای دفن شاه مقتول پیشنهاد می دهد. توصیف عین السلطنه از این اختلاف نظرها بسیار خواندنی است . . .

قوام رجل دارای اعتباری بود. اما هرگز به نقش مردم اعتقادی نداشت. او نه به مردم اعتقاد داشت و نه به حرکت به نمایندگی از مردم. بلکه به طور کلی رویه ای مستبدانه را در پیش می گرفت. از این رو به اعتراضات در مقابل تقلب در انتخابات و یا نهضت ملی شدن نفت که کاری مردمی بود نیز اعتقادی نداشت و از این رو خواهان مقابله با مصدق و اطرافیانش بود . . .

ماجرای نهضت ملی نفت ایران و کودتای 28 مرداد 1332، در زمان دومین همسر شاه رقم خورد. از این رو توجه به خاطرات و نظرات ثریا در این زمینه جالب است. ثریا دو کتاب خاطرات دارد که یکی را پس از طلاق از شاه منتشر کرده و دیگری را سالها بعد از فوت شاه. جالب اینکه نگاه به مصدق در این دو کتاب متفاوت است . . .