طرح احداث راه آهن سنتو

ایران و ترکیه دو کشور مستقل و هم پیمان تصمیم گرفته‌اند یا ایجاد یک راه آهن سراسری کشورهای خود را به یکدیگر مرتبط سازند اجرای این نقشه با کمک سایر هم پیمانان سنتو صورت می‌گیرد.
مسیر راه آهن همان راهی است که 23 قرن پیش مورد استفاده سربازان و ارتش اسکندر قرار گرفته بود و اکنون ناحیه متروک و غیر قابل استفاده‌ای می‌باشد و صخره‌های غیر قابل عبوری دو کشور پرجمعیت را از یکدیگر جدا ساخته و مانع از آن است که از منافع و منابع یکدیگر از طریق وسائل نقلیه مدرن استفاده نمایند.
در انتهای مسیر راه آهن در کنار جلگه وسعی در شرق ترکیه شهر «موش» قرار دارد که جمعیت آن از سال 1334 که راه آهن داخلی ترکیه باین شهر رسید رو بفزونی نهاده است و در انتهای قسمت دیگر مسیر راه آهن در کنار دریاچه رضائیه شهر شرفخانه قرار دارد آخرین ایستگاه راه آهنی است که از تهران به تبریز می‌رود و در سال 1337 ریل گذاری آن پایان یافته است. فاصله این دو شهر (یعنی موش در ترکیه و شفرفخانه در ایران) 375 کیلومتر است و با وجود اینکه این منطقه وسائل ارتباطی با نواحی اطراف ندارد معاش تقریباً دو میلیون نفر سکنه منطقه به طور کامل از خاک آن که قابلیت تولید چندین برابر محصول فعلی را دارد تأمین می‌شود. راه آهن ایران و ترکیه که اکنون در دست ساختمان است می‌تواند این نواحی را که فعلاً محصولات غذائی آنها فقط به مصرف می‌رسد تبدیل به ناحیه‌ای نماید که بتواند احتیاجات غذایی نواحی بیشتری را رفع نماید.
معادن استخراج نشده‌ای مانند کرم ـ آهن ـ مس ـ سرب ـ روی ـ مولیب ـ دینم ـ گوگرد و زغال سنگ اطراف این مسیر راه آهن وجود دارد. استخراج این معادن تا موقعی که وسائط نقلیه برای حمل آن به بازارهای شهرهای بزرگ وجود نداشته باشد بی‌فایده است.
راه آهن بین ایران و ترکیه راه مستقیم و کوتاهی به وجود خواهد آورد. حمل کالا از بنادر دریای مدیترانه تا خرمشهر در حال حاضر هفته‌ها وقت می‌گیرد و اگر مقصد کالا شهر تبریز باشد لااقل ششماه طول می‌کشد که کالا از بنادر مدیترانه به خرمشهر حمل شده سپس به تبریز فرستاده شود. بدین ترتیب برای کشورهای سنتو منطقی بود که در اولین جلسه کمیته اقتصادی که در سال 1335 تشکیل شد اولین طرح مشترک خود را مبنی بر ساختن راه آهن بین ایران و ترکیه تصویب نمایند. دول عضو پیمان سازمان مرکزی با این عمل یک سلسه عملیاتی شروع کردند که روزی در تاریخ همکاری کشورها سرمشق برجسته‌ای خواهد بود.
از زمان تصویب طرح مزبور تا امروز پنج سال سپری گشته و در این مدت قدمهای بزرگی برداشته شده است.
مهندسین نقشه برداری مشکلی را از دره «قطور» در ایران تا مرز ترکیه تعهد و قبول کرده‌اند. این نقشه برداری به طور دقیق تا به حال انجام نشده بود. در مسیر راه آهن انتخاب شده تعداد تونلها ـ پلها و ایستگاه‌ها تعیین شده و میزان ارتفاعات احتساب گردیده و علاوه بر این هزینه تخمینی آنها برآورده شده است. این تخمین از روی گزارش مهندسین و مدت زمانی که ساختمان راه طول خواهد کشید و به نسبت لوازم و ابزار موجود و کارگر مورد نیاز تهیه شده است.
برای برآورد هزینه این راه آهن دولتین ایران و ترکیه و نیز دولت آمریکا توجه مخصوصی نسبت به طرح مزبور مبذول داشته‌اند. در اردیبهشت ماه سال 1336 دولت امریکا اعلام داشت که مبلغ 000/570/12 دلار برای مخارج برنامه‌های مشترک سنتو که راه آهن جدید نیز شامل آنست متعهد می‌شود. در تیرماه 1339 صندوق وامهای عمرانی آمریکا متعهد شد مبلغ 6 میلیون دلار به دولت ترکیه برای خرید لوازم و ماشین آلات جهت ساختن 103 کیلومتر راه بین «موش» و «تاتوان» واقع در سمت غربی دریاچه «وان» بپردازد. دولت ترکیه در اوایل سال 1338 ساختمان این قسمت راه آهن را شروع کرد خاکریزها بر روی زمین مسطح ساخته شد. یک کارگاه در «تاتوان» در نزدیکی اسکله کشتی مخصوص که قطار را مستقیماً از روی دریاچه «وان» به طرف مشرق دریاچه حمل خواهد کرد ساخته شد. در طرحی که ریخته شده است به جای اینکه راه آهن از جنوب دریاچه بگذرد یعنی آن را دور بزند و این امر به واسطه کوه‌های صعب العبور هزینه سنگین در بر خواهد داشت ـ از وسط دریاچه به وسیله کشتی مخصوصی به ساحل دیگر دریاچه خواهد رفت. دولت ایران در خرداد ماه 1339 ساختن راه آهن جدید که از شرفخانه تا شمال دریاچه رضائیه امتداد دارد و 40 کیلومتر مساحت آنست شروع نمود. گروه اعزامی سنتو مساحت 2000 کیلومتر مسافرت خود را با نهایت علاقه و اشتیاق از تهران تا آنکارا یا قطار، جیپ و اسب در شهریور ماه سال 1339 انجام داد و این خود نمونه بارزی است از همکاری دو جانبه بین کشورهای همجوار سنتو.
این هیأت 8 نفری مرکب از نمایندگان ایران ـ ترکیه امریکا در بازدید خود از مسیر راه آهن از پیشرفت کار اظهار خوشوقتی کردند و مشاهده کردند که قریب هشتاد کارگر با ماشین آلاتی از قبیل بولدزر و وسائل دستی مانند کلنگ و بیل با نهایت جدیت مشغول ساختن خاکریز در امتداد 40 کیلومتر راه جدید می‌باشند و با نهایت شگفتی دریافتند که در عرض مدت کوتاه یعنی سه ماهی که از آغاز کار آنان می‌گذرد یک پنجم از کار ساختمان خاکریزها به پایان رسیده است در کوه «قره تپه» واقع در نیمه راه دریاچه رضائیه تا مرز ترکیه هیأت مزبور با مهندسین راه سازی ملاقات نمود. مهندسین مزبور طرحی تهیه نمودند که در آن نشان داده می‌شود که در مسیر 30 کیلومتر راه با ارتفاع 81/2 و حداکثر 30/21 در صد 17 تونل باید ساخته شود در مسیر راه آهن سراسری سنتو هنوز بسیاری از کارها ناتمام مانده است. نقشه‌ها باید طرح و تصویب شود ـ قراردادهایی به امضا برسد. زمینهائی باید خریداری گردد و کارگران زیادی باید استخدام شوند و تحت تعلیم قرار گیرند ولی به خوبی آشکار است که کاری که با چنین پشتکار و همکاری آغاز گردیده است مسلماً به زودی با موفقیت پایان خواهد پذیرفت و دنیائی از آن تمجید و تقدیر خواهد نمود.
کسانیکه خود در این نقشه پرارزش سهم دارند با اشیاق به پایان این کار بزرگ می‌نگرند و ایران و ترکیه با گذشته‌ای پرافتخار و امید به آینده‌ای روشن به پیشرفت خود ادامه خواهند و به زودی به هدف خود که تلاش برای به وجود آوردن زندگی بهتری جهت تمام مردم است نائل خواهند آمد.