یکی از موضوعاتی که امیرمؤمنان علی ‏(ع) پیوسته بر آن تاکید داشتند، علم گسترده جانشینان خویش در مسائل دنیوی و اخروی بود.

در این باره صدوق با سند خود از شریح بن هانى نقل مى‏ کند که گفت: امیرمؤمنان علی ‏(ع) از فرزند خود، حسن بن على (ع) پرسید: فرزندم؛ عقل چیست؟ عرض کرد: نگهدارى دلت، آن امانتى را که به آن سپرده ‏اى.

فرمود: دوراندیشى چیست؟ عرض کرد: آنچه را که موقعیّت مناسب مى‏طلبد، انتظار برى و آنچه را که در دسترس خودبینى، شتابان دریابى.

فرمود: سرفرازى چیست؟ عرض کرد: زیان دیده را، بار بردارى و مکارم اخلاق را، به سامان رسانى.

 فرمود: گذشت و بزرگوارى چیست؟ عرض کرد: درخواست کننده را پاسخ در خور، گویى و بخشنده را عطا کنى.

فرمود: آزمندى و تنگ نظرى چیست؟ عرض کرد: هزینه اندک را، ولخرجى دانى و آنچه را انفاق کرده ‏اى، از دست رفته پندارى.

فرمود: دزدى و چپاولگرى چیست؟ عرض کرد: اینکه کم دیگران را براى خود، جویى و ناچیز خود را از دیگران، باز دارى.

 فرمود: زحمت و درد سر چیست؟ عرض کرد: به دامن کسى که تو را ایمنى نبخشد، چنگ زنى و در آنچه تو را به کار نیاید، دیده دوزى.

فرمود: نادانى چیست؟ عرض کرد: پیش از توانمندى، بر موقعیّت مناسب چیزى، شتابزده بر آن بجهى و از پاسخى که دانى، خوددارى ورزى؛ پسندیده یاورى ‏است، آن سکوتى که بیشتر جاها به یارى آید؛ هرچند سخنور باشى.

سپس امیرمؤمنان علی (ع)، رو به فرزند خود، حسین (ع) نموده، پرسید: فرزندم؛ سرورى چیست؟ عرض کرد: کارسازى، براى خویشان نمودن و جبران لغزش آنان را، بر عهده گرفتن.

 پرسید: بى‏نیازى چیست؟ عرض کرد: اینکه آرزوهایت، کم باشد و به اندازه کفاف، خشنود باشى.

 پرسید: فقر چیست؟ عرض کرد: طمع داشتن و سخت، نومید شدن.

 پرسید: پستى چیست؟ عرض کرد: اینکه کسى، خود را نگهدارد و همسرش را، فرو گذارد. پرسید: حماقت و کودنى چیست؟ عرض کرد: اینکه با سرور خود، دشمنى ورزى و با کسى که بر سود و زیان تو تواناست، بستیزى.

امیرمؤمنان علی (ع)، رو به حارث اعور نموده، فرمود: اى حارث! این حکمتها را به فرزندان خود بیاموزید، زیرا آنها در عقل و دوراندیشى و تدبیر آدمى، فزونى آورند.

منابع:

1-شیخ صدوق، معانی الاخبار: 401.

2-علامه مجلسی، بحار الأنوار ج 72: 193.

منبع: قدس آنلاین