بدون تردید بشر دلایل فراوانی برای سفرهای زیارتی دارد، چنانکه بعضی از آنها مربوط به عواطف انسانی است، برخی مربوط به عبرت آموزی از سرگذشت دیگران و بعضی هم پاسخ به خواسته های درونی و نیازهای روحی و روانی انسان است.

  زیارت در اسلام تاریخى دیرین دارد، زیرا پایه‏ گذار زیارت قبور مسلمین پیامبر (ص) مى ‏باشد، که شرح آن در کتابهاى سیره و حدیث آمده است. زیارت حضرت رسول ‏(ص) که به انگیزه فطرى و کشش قلبى از مَدفن مادر گرامیشان - آمِنه بنت وهَب- انجام گرفته است یکی از نمونه های زیارت است. محمّد بن سعد در الطبقات الکُبرى آن چنین نقل کرده است که در واقعه حُدَیبیّه [سال ششم هجرى‏] پیامبر بر سرِ قبر آمنه رفت و بر آن گریست و به مرمّت و بازسازى آن پرداخت. همچنین پس از حجةالوداع به زیارت قبر آمِنه شتافت و با تجدید خاطرات کودکى و یتیمى در آنجا گریست. همچنین از ابوهریره روایت شده که پیامبر (ص) قبر مادرش را زیارت کرد، بعد گریست و فرمود: براى زیارت قبر وى از پروردگارم اجازه گرفتم، که به من اِذن داده شد. پس [شما نیز] قبرها را زیارت کنید زیرا مرگ را به یاد مى‏آورد. نیز از عباد بن ابى صالح روایت شده که رسول خدا (ص) در ابتداى هر سال به زیارت قبور شهدا در اُحد مى‏آمد و بدین عبارت آنان را زیارت مى‏کرد: «سلامٌ عَلیکُم بما صَبَرتُم فَنِعمَ عُقبَى الدّار». علاوه بر این از حضرت ابوجعفر [محمّد بن على بن الحسین (ع)‏] روایت شده که حضرت فاطمه (س) دختر رسول خدا (ص) قبر حمزه را زیارت مى‏کرد و آن را مرمّت و اصلاح مى ‏نمود و با سنگى بر آن نشان مى‏گذاشت. یحیى بر این خبر مى‏افزاید: بعد آنجا نماز مى‏خواند و دعا مى‏کرد و مى‏گریست، [ این سیره‏اش بود] تا زمانى که فوت کرد. حاکم نیز همین خبر را از قول حضرت على ‏(ع) نقل کرده اسن، با این تفاوت که: فاطمه ‏(س) هر جمعه قبر عمویش حمزه را زیارت مى‏کرد. یعنى روز زیارت در این خبر یادآورى شده است.

از جمله کسانى که براى زیارت پیامبر اکرم‏ (ص) سفر کرده بلال بن رباح صحابى و مؤذّن آن حضرت مى‏باشد که ابن عساکر با سندى صحیح آن را نقل نموده و علّتش را خوابى مى‏داند که بلال دیده بود: او رسول خدا (ص) را در خواب دید که خطاب به وى فرمود: اى بلال! این جفا چیست؟ آیا وقت آن نرسیده که به دیدارم آیى؟ بلال ترسان و غمگین بیدار شد. بر مرکبش سوار گشت و از شام قصد مدینه کرد. چون به مرقد مطهّر نبوى رسید، صورتش را بر قبر مى‏مالید و مى‏گریست و دردِ دل مى‏کرد.

این شواهد مى‏رساند که زیارت قبر درگذشتگان -بخصوص اولیاى خدا و خویشاوندان- سنتى است دیرین که آغازگر آن پیامبر بزرگوار اسلام ‏ بوده و پس از ایشان دُخت گرامى و اصحاب بزرگوار حضرت از آن پیروى کرده‏اند و این سیره در زمان ائمه معصومین و بعد بین علماى دین تا امروز همچنان معمول و رایج بوده است و کارى نو آیین از سوى شیعه نمى‏باشد. بلکه شیعه در زنده نگهداشتن این سنت و عملِ بدان پیشى جُسته، مخصوصاً که زیارت همچون مرثیه خوانى و عزادارىِ سِبط رسول اللَّه ‏(ص) یعنى حسین بن على‏(ع)، از عوامل ترویج و تقویت مذهب شیعه بوده است.

تاریخ گواه این امر است که زیارت امام حسین ‏(ع) و یارانش در سالهاى اولیه چنان شورانگیز و انقلاب‏آفرین بود و اثرى روشن در نشان دادن کفر و ستم امویان داشت که دستگاه حاکم چاره ‏اى جز این ندید که از هجوم زائران به حائر حسینى جلوگیرى نماید، بدین جهت دستور داد پیرامون کربلا مواضعی تعبیه کردند و مأمورین غلاظِ شداد به نگهبانى پرداختند تا از آمدن مردم مانع شوند. امّا عشق حسینى و تشویق امام باقر و صادق ‏(ع) به زیارت آن حضرت و تأثیر خاص خود شهدا چندان بود که شیعیان در پوشش تاریکى شب به زیارت مى‏رفتند، با وجود این بعضى گرفتار مى‏شدند و به شدیدترین شکلى مجازات مى‏گشتند. در چنین موقعیت و شرایطى است که معنى واقعى این حدیث حضرت صادق ‏(ع) واضح مى‏شود که چون ابن بُکیر بیم خود را از سلطان و خبرگزاران جاسوس و دژبانان مرزى اعلام مى ‏دارد به او مى‏فرماید: ابن بُکیَر! آیا دوست ندارى که خدا ترا در راه ما بیمناک ببیند؟ آیا نمى‏دانى هر آن کس که به خاطر ما ترس را پذیرا شود خدا او را در سایه عرش خود پناه دهد و هم سخنش در زیر عرش الهى حسین‏ (ع) باشد و خدا او را از هراس و ناراحتى ‏هاى روز رستاخیز پناه دهد.

از سال 61 که شهادت اباعبداللَّه الحسین (ع) و اصحابش واقع شد تا سال 132 که انقراض حکومت ننگین و ظلم‏آلود بنى‏امیه است، به مدت 71 سال با زوّار آن حضرت بسیار بدرفتارى مى‏شد و به صورتهاى مختلف موانعى برایشان ایجاد مى‏کردند، با وجود این ایمان و عقیده مسلمین و ترغیب ائمه شیعه به زیارت سید شهیدان و بیان اهمیت و ثواب آن انگیزه‏ هایى بود که سنت زیارت -بخصوص زیارت سیدالشهدا (ع)- را بین شیعه برقرار و پایدار داشت و شیفتگانش پیاده و شبانه، پنهان و خائفانه به شوق دیدار حائر حسینى تنها و دسته جمعى حرکت مى‏کردند و زیارت حقیقى را که ارتباط قلبى با امام و پیروى عملى از امام است انجام مى‏دادند.

منابع:

1-علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج 10: 441.

2-صحیح مسلم بشرح النَووى، ج 4: 46.

3-وفاءُ الوفا، بأخبار دارالمصطفى ج 3: 932.

4-علامه امینی، الغدیر ج 5: 147.

5- یاقوت حموى، معجم البلدان ج 3: 203.

6-ابن قولویه، کامل الزیارات ج 16: 126.

منبع: قدس آنلاین