حزب توده، تنها تشكل حزبی در ایران بود که از سازماندهی درست، تشکیلات کارآمد و فعالیت سراسری در کشور برخوردار بود؛ این حزب در سال ۱۳۲۷ش. متهم به سوء قصد به جان شاه شده بود، رسما منحل شد.

حزب توده، از نظر تشکیلاتی، جز احزابی است که تا اواخر دهه 1320 از قدرت بالایی جهت نفوذ و اقدامات عملی برخوردار بود؛ اما این حزب نتوانست قدرت خود را حفظ نماید و تنها در اواخر دهه 1320، به صورت منسجم، به فعالیت پرداخت. البته حزب توده، تا چند دهه بعد نیز به فعالیت‌های خود ادامه داد، اما هیچ‌گاه قدرت و نفوذ اولیه را به دست نیاورد.
«حزب توده، تنها تشكل حزبی در ایران بود که از سازماندهی درست، تشکیلات کارآمد و فعالیت سراسری در کشور برخوردار بود؛ تا اینکه در سال ۱۳۲۷ش. حزب توده که متهم به سوء قصد به جان شاه شده بود، رسما منحل شد و بسیاری از رهبران آن دستگیر شدند و از این زمان به بعد به فعالیت‌‌های غیر علنی روی آورد. حزب توده تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ش. حضور پرقدرتی در صحنه سیاست از خود نشان داد و توانست یک تشکیلات گسترده و سازمان یافته در میان روشنفکران و حتی افسران ارتش ایجاد نماید. در جریان کودتا انتظار می‌رفت که حزب از امکانات گسترده خود جهت مقابله با کودتا استفاده نماید و سازمان افسران حزب در مقابل کودتاکنندگان به اقدام مسلحانه دست بزند؛ آنان اگرچه از وقوع کودتا مطلع بودند و در نشریات خود دائما هشدار می‌دادند؛ اما هیچ واکنشی در برابر کودتا از خود نشان ندادند، به طوری که مخالفت آن‌ها با نهضت ملی و عدم حمایت آنان از مردم و رهبران نهضت، بر شکست آن تأثیر گذاشت.»


منبع: علیرضا زهیری، عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک، تهران، دفتر نشر و پخش معارف، 1379، ص 139