عهدنامه شاه صفوی با لویی چهاردهم

جوان و تاریخ- گفت و گو تاریخ شفاهی

آغاز روابط ایران و فرانسه را می توان از سال 1292 میلادی که سفیری از جانب ارغون خان به دربار فیلیپ لوبل پادشاه فرانسه اعزام شد، دانست، ولی بنا به قرائن و شواهد بسیار، تماس ها و مناسبات بین ایرانی ها و فرانسوی ها از مدت ها قبل از این تاریخ وجود داشته است. تا اواسط قرن هفدهم میلادی موانع متعددی بر سر راه رسیدن اروپایی ها به ایران و ایرانی ها به اروپا وجود داشت که مهم ترین آنها مخالفت دولت عثمانی و دولت از یک طرف و مشکلات و خطرات سفر از طرف دیگر بود. ولی با وجود این مشکلات، در دوران صفویه پای سیاحان فرانسوی به ایران باز شد و این مسافران با انتشار سفرنامه های خود توجه و علاقة به ایران را در اروپا به وجود آوردند . لویی سیزدهم پادشاه فرانسه در سال 1636میلادی تصمیم گرفت که با پادشاه ایران رسماً ارتباط برقرار کند و لذا یکی از اشراف فرانسه به نام «لویی دهه» معروف به «بارون دوکورمنن» را به دربار شاه صفی فرستاد. مقصود از اعزام او در ظاهر فقط تبلیغات مذهبی و ایجاد مبادلات تجاری بین دو کشور بود ولی از متن دستور العمل پادشاه فرانسه به نمایندة مزبور، پیداست که جنبة سیاسی نمایندگی عمداً به علت ملاحظة رقابت و خصومت عثمانی نسبت به ایران، تصریح نشده است. در عین حال سفارت لویی دوکورمنن به نتیجه ای نرسید. در سال 1644 م کشیشی به نام «رافائل دومان» به اصفهان وارد شد و حدود 51 سال در دربار ایران به سر برد. این کشیش یک ریاضیدان ماهر بود و به هیچ وجه مساعی خود را به وظایف مذهبی محدود نمی ساخت بلکه بیشتر اوقات خود را به مطالعه زبان فارسی و روحیات مردم ایران و اوضاع اداری آن می پرداخت.در سال 1664 م از طرف لویی چهاردهم و شرکت فرانسوی هند شرقی یک هیأت سه نفره نزد پادشاه ایران اعزام شد. نمایندگان مزبور دستور داشتند از خاک عثمانی به طور ناشناس عبور کنند، در ژوئیة 1665 به اصفهان رسیدند و با مراسم مفصل و با شکوهی به دربار پادشاه صفوی بار یافتند.سلطان حسین صفوی در زمان سلطنت خود پیمانی را با لوئی چهاردهم مقتدرترین پادشاه وقت اروپا امضاء کرد که از لحاظ رعایت منافع ایران و ایرانی کمتر نظیر داشته است. ژانویه سال 1704 میلادی لویی 14 پادشاه وقت فرانسه تصمیم خودرا دایر بر انعقاد یک پیمان دوجانبه با ایران اعلام داشت. تمایل لویی 14 در همین سال توسط فرستاده او به ایران، در اصفهان به اطلاع شاه سلطان حسین صفوی رسید. این پیمان تنطیم و بعدا به امضای دو پادشاه رسید که سند جالبی است. به موجب این پیمان، دولت فرانسه قبول کرده است که از اتباع ایران و منافع این دولت در کشورهای دیگر حمایت کند و کشتی های فرانسوی هنگام حمل بار، برای بارگیری مال التجاره ایرانیان اولویت قائل شوند .