یکی از سوالاتی که همیشه ذهن خوانندگان حوزه تاریخ معاصر ایران را به خود مشغول داشته است، این است که آیا به واقع راه آهن شمال- جنوبی که در دوره رضاشاه تاسیس شد مبتنی بر خواسته های انگلیس برپا شده است؟

در طول تاریخ قاجار اگرچه برای دفعات متعددی سیاستمداران و زمامداران وقت درصدد برآمدند تا با تاسیس راه آهن سراسری ایران را از منظر حمل و نقل مدرن کنند؛ اما مخالفت دولت انگلیس هرگز اجازه این امر را به آنها نداد. چرایی این امر را باید در عبارات زیر جستجو کرد . . .

درباره راه آهن سراسری شمال به جنوب ایران تا کنون دیدگاه های متنوع موافق و مخالفی طرح شده است. عباس اقبال آشتیانی به عنوان یکی از مخالفین با نگاهی کارشناسی به این موضوع می گوید . . .

در مباحث مطرح شده درباره دوران حکمرانی رضا خان بارها دیده می شود که افراد مختلف کشیدن راه آهن شمال به جنوب را یکی از موفقیت های رضا خان بر شمرده اند. با این حال و با تورق در برخی منابع تاریخی پر واضح است که اساساً راه آهن شمال به جنوب بیشتر از آنکه صرفه اقتصادی داشته باشد صرفه نظامی و استراتژیک داشته است (آن هم نه برای ایران بلکه برای بریتانیا) موضوعی ...

راه آهن از جمله مهمترین نمادهای توسعه در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در کشور ما بوده است. از این رو ایرانیان تلاش بسیاری می کردند تا بتوانند راه آهن را در ایران گسترش دهند. اما مسئله مهم این بود که دغدغه راه آهن در ایران به حضور روس و انگلیس در کشور ما وابسته بود . . .

فکر تأسیس خط آهن برای اولین بار در دوره ناصرالدین شاه به وجود آمد. وی در جریان مسافرت های خود به اروپا تحت تأثیر ظواهر راه آهن و مزایای آن قرار گرفته و بعد از بازگشت به کشور، درصدد دادن امتیازاتی به انگلیس جهت تأسیس خط آهن در ایران برآمد که شاید مهمترین آن امتیاز رویتر باشد. طی این قرارداد، امتیاز ساختن هرگونه راه آهن از دریای مازندران تا خلیج فارس ...

این موضوع باعث شد که رضاشاه نیز در نهایت خود از ساخت این راه آهن اظهار پشیمانی کرده و آن را اشتباهی بزرگ اعلام نماید. تاج الملوک یکی از همسران رضاشاه در این رابطه می گوید: «یادم هست که رضا دو سه روز بعد از اشغال ایران به من گفت: «تاجی‌جان ما خبط (اشتباه) بزرگی کردیم که پل ورسک را منهدم نساختیم... رضا تا پایان عمر همیشه غبطه می‌خورد که چرا پل ورسک را،...

در روز ۴ اسفند ۱۳۰۵ هجری شمسی لایحه تاسیس راه آهن سراسری ایران تصویب شد. این لایحه که در روز اول اسفند ماه از سوی مهدی‌قلی هدایت، وزیر فواید عامه به مجلس شورای ملی ارایه شده بود با موافقت نمایندگان به تصویب رسید. با توجه به اهمیت راه آهن برای سیاستهای نظامی رضاخان، مراسمی با حضور رضاشاه پهلوی، شاهپورها و هیات دولت محمود جم جهت افتتاح آن برگزار شد.

مسافرت‌هاى ناصر الدین شاه به اروپا، فکر احداث خط آهن را در ایران به وجود آورد. شاه ایران در لندن در این باب مذاکره کرد و امتیازاتى نیز به اتباع انگلستان داد و سپس به یک نفر فرانسوى و بعضى از بازرگانان ایرانى از قبیل حاجى محمد حسن امین الضرب و بعضى از مؤسسات بیگانه مانند بانک استقراضى روس در ایران،براى احداث خط آهن امتیازاتى اعطا نمود و در این مورد ...

در تصویر ذیل محمدرضا پهلوی در دوران جوانی خود در حال سفت کردن پیچ های ریل را ه آهن تبریز می باشد.

خط آهنی که به لحاظ کسب عایدات بیشتر و ترقی کشور برای ایران مفیدتر بوده خط بین شرق و غرب بوده نه شمال و جنوب.

مراسم افتتاح اولین راه آهن ایران در مسجدسلیمان

پل "راه آهن" با سازه ای چوبی در ایالات متحده آمریکاسال 1900 میلادی

محصلین اعزامی راه آهن به مسکو در سال ۱۳۰۸

رضا شاه در حالیکه هیچگونه سواد خواندن و نوشتن نداشت و تنها به کمک استعمارگران انگلیسی توانست بر تخت سلطنت بنشیند ؛ در این تصویر هنگام ساخت راه آهن در ایران برای تامین هر چه بیشتر منافع اربابان انگلیسی و روسی اش ؛ طوری نقشه ساخت مسیر را در دست گرفته که انگار فارغ التحصیل آگادمی مهندسی میباشد!

در طی یک ماه اول اعلام جنگ جهانی اول، بیش از 100 هزار مرد انگلیسی با رها کردن شغل خود در خطوط راه آهن، عازم جبهه های جنگ شدند. این شرایط موجب شد که هزاران فرصت شغلی برای زنان به وجود بیاید. تا سال 1918، تقریبا تمامی مشاغل مربوط به صنعت راه آهن انگلیس در اختیار زنان قرار گرفت.