جریان فعال موثر سوم که درواقع یکی ازاضلاع چند ضلعی جریانهای فعال درکردستان را تشکیل می داد ، سازمان زحمتکشان کردستان معروف به « کومله» بود. نشریه «شورش» ارگان رسمی این حزب از خط مشی مارکسیم ولنینیسم پیروی می کرد و آن را به عنوان مرام فکری حزب تبلیغ می نمود

«سیدجعفر جوادزاده» مشهور به «سید جعفر پیشه وری به عنوان رهبر حزب دمکرات آذربایجان شروع کننده این حرکت قومی بود. بحران آذربایجان در12 شهریور 1324 با تاسیس فرقه دموکرات آذربایجان وبا مدیریت وهدایت «جعفر پیشه وری» عضو حزب توده به اوج خود رسید...