کشف تصادفی رازهای خط هیروگلیف

سنگ روزتا یا سنگ رشید در سال ۱۷۹۹ توسط سربازان ناپلئون به صورت کاملا تصادفی ناپلئون در مصر کشف شد. یکی از این سربازان فرانسوی در موقع کندن سنگر به دیوار کهنه ای برخورده بود.در میان آجرهای شکسته و زرد رنگ دیوار، قطعه سنگ درخشانی وجود داشت که عرض آن بالغ بر 76 سانتیمتر و طول آن در حدود 107 سانتیمتر بود.جریان پیدا کردن سنگ را به مقامات مافوق گزارش دادند. ر واقع سربازان فرانسوی به یکی از هیجان انگیزترین اکتشافات باستان شناسی همه اعصار دست یافته بودند، زیرا آن قطعه سنگ بازالت که به "سنگ روزتا" یا"لوح رشید" موسوم شد به کلیدی برای یافتن تاریخ گمشده مصر باستان تبدیل گردید. روی این بلوک گرانیتی فرامینی به سه زبان نوشته شده بود. این کتیبه به مصرشناسان کمک کرد که زبان هیروگلیف را برای نخستین بار رمزگشایی کنند، زبانی که از ۴ قرن پس از میلاد مسیح، زبانی مرده محسوب می‌شد. این متن به 3 خط یونانی قدیم ، دموتیک یک خط مصری جدیدتر و هیروگلیف خط مقدس مصریان باستان توسط راهبان ممفیس نوشته شده بود. این لوح با ارزش خیلی زود توسط دریاسالار هوراشیو نلسون انگلیسی که در آن زمان با فرانسوی ها می جنگید از آنها ربوده شد و امروز در بریتیش موزئوم لندن از آن نگهداری می شود. این لوح کنجکاوی بسیاری از دانشمندان از جمله شامپولیون جوان و یک فیزیکدان انگلیسی به نام توماس یانگ که 15 سال از شامپولیون بزرگتر بود را برانگیخته بود.توماس یانگ به رمز خط دموتیک لوح روزت پی برد و متوجه شد برخی از نشانه های هیروگلیف حاوی اسامی فراعنه است.شامپولیون موفق می شود به نسخه کپی شده از لوح روزت دست پیدا کند و به نوبه خود به مقایسه 3 خط موجود بر سطح لوح می پردازد .شامپولیون خواندن متن به خط یونانی که برایش آسانتر بود را ترجیح می دهد.شامپولیون کشف می کند برخلاف تصور همگان نشانه های هیروگلیف تنها یک خط نوشتاری نیستند بلکه مانند حروف الفبا دارای آوا هستند .شامپولیون دانسته های خود را با یک متن خلاصه شده از یک معبد مصری مقایسه کرده و نام کلئوپاترا را در آن متن تشخیص می دهد.او در روز 22 سپتامبر سال 1822 میلادی تصاویری را از یک باستان شناس دریافت می کند و با تشخیص نام های رامسس و توتموزیس در آن تصاویر از صحت کشف خود آگاه می شود.هیجان ناشی از این کشف برای چند روز شامپولیون را از خود بی خود کرده و به حالتی شبیه کما فرو می برد.سرانجام او پس از 5 روز به خود آمده و در روز 27 دسامبر سال 1822 میلادی خبر کشف راز و رمز خط هیروگلیف را اعلام می کند.این خبر سروصدای زیادی را در محافل علمی آن روزگار ایجاد کرده و شامپولیون به شهرت فراوانی دست می یابد.ژان فرانسوا شامپولیون ده سال پس از کشف راز خط هیروگلیف در روز 4 مارس سال 1832 میلادی در سن 42 سالگی دارفانی را وداع گفت.