برنامه ریزی و سیاستگذاری فرهنگی

«کلیات»، «نظریه‌های فرهنگ»، «تحلیل آثار»، «چیستی فرهنگ عمومی»، «چیستی مسایل فرهنگ عمومی» و «جمع‌بندی و پیشنهاد» عناوین 6 فصل کتاب «فرهنگ عمومی» را تشکیل می‌دهند.

فصل اول با عنوان «کلیات» به انگیزه تحقیق، سوال‌ها، مراحل صورت‌بندی سوال‌ها و پیشینه تحقیقاتی کتاب می‌پردازد و در فصل دوم به‌صورت مختصر مفاهیم، دیدگاه‌ها و نظریه‌های مختلف فرهنگی درباره آن‌ها مرور می‌شوند. نویسنده در این فصل تعاریف تاریخی، هنجاری، روان‌شناختی، ساختاری، ژنتیکی یا تکوینی از فرهنگ را ارایه می‌دهد.

در قستی از این فصل کتاب آمده است: «تا پیش از ترجمه‌ها و ورود اصطلاح‌های غربی، تنها واژه فرهنگ در جامعه ما دارای تاریخی کهن بوده و در ادور مختلف تاریخ، دچار تحول معنایی و مفهومی شده است. واژه فرهنگ در زمان‌های قدیم و براساس اسناد تحقیق شده در متن پندنامه آرتورپات اسپنتامان و در کارنامه اردشیر بابکان به‌کار برده شده است: به خواستاری فرهنگ کوشا باشید، چه فرهنگ تخم دانش است برِ آن خرد است و خرد آرایش دو جهان است و درباره آن گفته‌اند که فرهنگ اندر فراخی، پیرایه؛ اندر شگفتنی، یانه و اندر تنگی، پیشه است.»

فصل سوم به تحلیل انتقادی آثار، به‌عنوان داده‌ها پرداخته شده است. «بررسی اهمیت ارزش‌های اجتماعی در فرهنگ عمومی، جایگاه فرهنگ عمومی در دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز 20 ساله، نحوه شکل‌گیری فرهنگ عمومی و رفتار فرهنگی، فرهنگ عمومی و توسعه،‌ آسیب‌شناسی فرهنگ عمومی ایران، فرهنگ عمومی و افکار عمومی، خانواده و فرهنگ عمومی، فرهنگ عمومی و ارتباطات ایرانیان از نگاه سفرنامه‌نویسان اروپایی در دوره قاجار و پهلوی و تحولات فرهنگی در ایران دیگر موضوعاتی‌ است که در این فصل بررسی می‌شوند.

فصل بعدی به دسته‌بندی انواع تعاریف فرهنگ عمومی می‌پردازد و همچنین روش تحلیل ساختاری و بنیادهای نظری آن را مرور می‌کند و فصل پنجم چیستی مسایل فرهنگ عمومی را مورد بررسی قرار می‌دهد. «ساده‌انگاری در رویارویی با ماهیت پیچیده مسایل اجتماعی و فرهنگی»،‌ «مسایل فرهنگ عمومی و ضرورت اصلاح آن»، «مساله‌شناسی فرهنگی»، «آسیب‌شناسی فرهنگ سیاسی ایرانیان» و «خلقیات ما ایرانیان» برخی از مهم‌ترین عناوین مقالات این فصل را تشکیل می‌دهند. فصل پایانی کتاب نیز به جمع‌بندی مباحث و ارایه پیشنهادها اختصاص دارد.

در بخشی از کتاب آمده است: «نخستین مساله علوم اجتماعی ماهیت واقعیت‌هایی است که باید مطالعه شوند. دو سنت پوزیتیویسم و ایدئالیسم جامعه را صرفا مجموعه‌ای از فعالیت‌های فردی یا تظاهرات اتفاقی ذهن تلقی می‌کردند، اما سوسور، دورکیم و فروید دریافته‌ بودند که جامعه برای انسان‌ها و افراد آن در حکم واقعیتی اولیه است که نمی‌توان آن را مجموعه‌ای از فعالیت‌های فردی یا تظاهرات اتفاقی ذهن دانست. شناخت جامعه زمانی امکان‌پذیر است که معانی داده شده به موضوع‌ها و اعمال در جامعه،‌ در حکم واقعیت‌هایی اولیه و اصلی درنظر گرفته شوند و از آن‌جا که معانی، محصولی اجتماعی هستند، تبیین‌شان هم باید در قالبی اجتماعی انجام شود.»

منبع:

مرتضی گوهری‌پور، «فرهنگ عمومی»، تهران : پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، 1392