روایت فرانسویان از مدارس ایرانی

در زمان نخست وزیری سردار سپه در سال 1303 وزیر معارف وقت «شاهزاده سلیمان میرزا» رئیس وقت حزب سوسیالیست ایران و شخصی که بعدها رئیس حزب توده ایران می شود، برای بررسی وضعیت مدارس دخترانه تهران در آن زمان، از یک خانم کارشناس فرانسوی به نام «هلن هس» دعوت به همکاری می کند. هلن هس پس از رسیدن به تهران، به بازرسی مدارس دخترانه تهران می پردازد و گزارشی از مشاهداتش تهیه می کند . این گزارش به دلیل اینکه از نگاه فردی خارج از محیط و فرهنگ ایرانی تهیه شده، در نوع خود بی نظیر است. هلن هس در گزارش خود از مدارس دخترانه تهران، به نکات جالبی اشاره می کند: وی در جائی اشاره می کند: «بزرگترین مشکل او برای بازرسی مدارس پیدا کردن راهنما برای ورود به مدرسه بود. از آنجا که ورود به مدرسه های دخترانه تهران ، برای آقایان ممنوع بود او با یک خواجه وارد مدارس می شود» هلن هس فرانسوی که تصور می کرد چون در مدارس تهران زبان فرانسه تدریس می شود برای ارتباط برقرار کردن با دانش آموزان و معلمان، مشکلی نخواهد داشت، در هنگام بازرسی مدارس پی به اشتباه خود برده و در چند قست از گزارشش به این نکته اشاره می کند که در مدارس دخترانه، دانش آموزان زبان فرانسه را به سختی و با لهجه بسیار بد صحبت می کنند به طوری که فارسی دست و پا شکسته ای که خودش حرف می زد، برای ارتباط برقرار کردن بیشتر به کارش می آمد تا فرانسه صحبت کردن دانش آموزان. در این رابطه او می گوید : «در ظرف این سرکشی مکرر من مجبور شد برای ادای مقصود به زبان فارسی متوسل شوم هر چند که تازه به فراگیری این زبان شروع کرده ام، به این زبان بهتر از زبان مادری خود می توانستم مقصود خود را بفهمانم.» خانم هس اشاره می کند که «تحصیل در مدارس تهران مجانی نیست و معلمان روش تدریس نمی دانند اما با توجه به آنکه تا 10 سال قبل مدرسه ای برای زنان وجود نداشت، جای بسی امید است.» البته این نکته آخر را هلن هس اشتباه کرده بود و سابقه مدارس دخترانه در ایران بیش از آن بود که او فکر می کرد .