مقدمه تاریخی | کافه تاریخ

«سنتو» نام اختصاری «سازمان پیمان مرکزی‌» است‌. این تشکل حلقه تکمیلی پیمانی بود که 4 سال پیش از آن در بغداد به امضا رسید و به «پیمان بغداد» مشهور شد.
پیمان بغداد نیز معاهده‌ای بود که در پنجم اسفند 13۳۳ میان وزیران امور خارجه دو کشورعراق و ترکیه تحت عنوان «پیمان همکاری‌های متقابل‌» در بغداد به امضا رسید. این پیمان که ماهیت دفاعی و امنیتی داشت‌، مانند پیمان «سیتو» منعقده میان 8 کشور آسیای جنوب شرقی (1333) و پیمان پاسیفیک منعقده میان سه کشور امریکا، استرالیا و ونزوئلا (1330) حلقه دیگری از یک رشته پیمانهای امنیتی و سیاسی بود که امریکایی‌ها پس از شکست درجنگ ویتنام در کشورهای آسیایی به صورت اتحادیه‌های منطقه‌ای ایجاد کردند تا متضمن منافعشان باشد.
پیمان بغداد یک مقدمه، هشت ماده و دوضمیمه داشت‌. هدف پیمان «تضمین دفاع و امنیت منطقه خاورمیانه‌» اعلام شده بود. همچنین در مقدمه آن بااستناد به ماده 51 منشور سازمان ملل متحد تصریح شده بود که طرفین متعاهدین به منظور حفظ امنیت خود و برای تأمین خوشبختی و رفاه اجتماعی ملتهای خویش با یکدیگر همکاری خواهند کرد.
براساس ماده 5 پیمان بغداد ورود به این پیمان برای کشورهای ذینفع در منطقه آزاد گذارده شده است‌. به همین دلیل انگلستان در دهم فروردین 1334، پاکستان در اول مهر 1334 و ایران در 19 مهر همان سال وارد پیمان بغداد شدند. اما امریکا که خود بانی تشکیل این سازمان بود، از ورود به این پیمان خودداری کرد. شکل‌گیری این پیمان از ابتکارات دولت امریکا، به ویژه «جان فوستر دالس» وزیر خارجه آن کشور بود که می‌خواست یک سازمان دفاعی قوی در خاورمیانه به وجود آورد تا ازگسترش نفوذ شوروی در این منطقه جلوگیری کند و سنگرهای دفاعی غرب راتکمیل نماید. اما دولت امریکا ترجیح داد که خود عضویت این پیمان را نپذیرد تاموجبات تحریک دولت شوروی را فراهم نکند ودوستی اعراب خاورمیانه را نیز از دست ندهد. از این رو امریکا تا پایان عمر سنتو عضویت در این پیمان را نپذیرفت ولی بامعاهدات نظامی دوجانبه با هر سه کشور ایران‌، ترکیه و پاکستان عملاً نفوذ خود را در این سازمان حفظ کرد.
تفاوت پیمان بغداد باپیمان سعدآباد که در 1316 ش. میان ایران، ترکیه و افغانستان به امضا رسید در این بود که در آن پیمان ‌این سه کشور متعهد شده بودند به خاک یکدیگر تعرض نکنند ولی در پیمان بغداد، همکاری‌های متقابل نظامی پیش‌بینی شده بود.
پیمان بغداد متعاقب کودتای عبدالکریم قاسم در عراق ـ 23 تیر 1337 ـ ضربه اساسی دید. قاسم که یک نظامی چپگرابود به این پیمان روی خوش نشان نداد، در نتیجه مرکزیت پیمان به آنکارا انتقال یافت و از این پس این پیمان بانام «سنتو» به کارخود ادامه داد.
علت اطلاق «سنتو» به این سازمان، آن بود که این تشکل میان قلمرو پیمان «سیتو» در شرق و قلمرو پیمان «ناتو» در غرب قرار گرفته بود. سنتو که در وسط مرکز این دوپیمان قرار داشته از یکسو باعضویت ترکیه به ناتو پیوند داشت و از سوی دیگر با عضویت پاکستان با «سیتو» مرتبط بود.
پاکستان در1350 ش. با انتقاد از عدم حمایت سنتو از مواضع اسلام‌آباد در برابر تعرضات هند، از آن جدا شد و ایران نیز متعاقب پیروزی انقلاب اسلامی در 20 اسفند 1357 خروج خود را از این سازمان اعلام کرد. باخروج ایران ازسنتو، این مجموعه که تأمین کننده منافع امریکا در بُعد سیاسی و امنیتی در منطقه بود فروپاشید.
دفتر حاضر در بر گیرنده مجموعه ای از مقالات نویسندگان مختلف است که از منابع گوناگون گردآوری شده است .