تاسیس اولین کتاب خانه ها در تمدن اسلامی

با استقرار نظام نوبنیاد اسلامی و تکامل درونی این اجتماع تدریجا نهادهای آموزشی به وجود آمد که نقش برجسته ای در پرورش و گسترش علوم و فنون داشت . نخستین مرکز مهمی که به همین منظور تاسیس گردید و بیشتر به فلسفه و علوم ریاضی و طبیعی می پرداخت بیت الحکمه نام داشت که در بغداد ساخته شد . این مرکز که به هزینه ی خزانه دولتی یا بیت المال اداره می شد محل اجتماع دانشمندان و پژوهشگران و به ویژه مترجمان شایسته ای بود که کتاب های علمی و فلسفی یونان را به عربی ترجمه کردند . اساس بیت الحکمه را که نخستین کتابخانه ی مسلمانان و در بغداد بود هارون الرشید پایه ریزی نمود . پیش از آن منصور عباسی که زمان وی کار ترجمه آغاز شده بود دستور داد کتاب هایی از زبان های دیگر به عربی ترجمه شود و همین کتاب ها پایه ی کتاب خانه های مذکور گردید . یحیی بن خالد برمکی ، وزیر اعظم هارون الرشید نیز به تشویق مترجمان پرداخت و کار ترجمه نیز در زمان او ادامه یافت و محلی برای کتب مذکور ساخته شد . چون نوبت به مامون رسید این بنای علمی توسعه یافت . وی صد بار شتر کتاب به بغداد حمل کرد و ظاهرا این کتاب ها به دنبال قرار صلحی که بین وی و امپراطور روم میشل دوم بسته شد به مسلمانان داده شد . وی سیصد هزار دینار صرف ترجمه ی کتاب کرد . در آغاز سده چهارم هجری کتابخانه های عمومی عربی ظاهر شدند . دارالعلم هایی که در این عصر پیدا شدند ، نخستین کتاب خانه های عمومی عربی بودند که بر اساس وقف به وجود آمدند .