امپراطوری که با گاز ذغال مرد ...

فلاویوس کلادیوس ژوویانوس (ژوویان) 17 فوریه سال 364 میلادی در راه بازگشت به ایتالیا، در آناتولی غربی (جنوب غربی ترکیه امروز) «گاز زغالی شد» و درگذشت. ژوویانوس 26 ژوئن سال 363 پس از مرگ ژولیان که در جنگ با شاپور دوم ـ شاه وقت ایران از دودمان ساسانیان مجروح و براثر شدت جراحت وارده درگذشته بود به سمت امپراتور انتخاب شده بود. درباره علت مرگ ژوویان؛ روایات، متعدد است. بیشتر مورخان نوشته اند که چون برغم مخالفت افسران ارتش روم، به شاپور دوم ـ شاه ساسانی ایران امتیاز فراوان داده بود طبق نقشه این افسران در اثنای خواب، زغال نیمسوز به خوابگاهش برده و اورا با [گاز زغال] مسموم کرده بودند. برخی هم مرگ اورا براثر گاز زغال، ولی به سبب بی مبالاتی [نه توطئه] نوشته اند. چند مورخ نیز نوشته اند که با گاز زغال خودکشی کرده بود. ژوویانوس در مسیر قسطنطنیه عازم بازگشت به شبه جزیره ایتالیا بود که درگذشت و 9 روز بعد ـ 26 فوریه والنتینیان (والنتینیانوس) 43 ساله به امپراتوری روم انتخاب شد. والنتینیان یک ژنرال رومی بود که در کنار ژولیان و ژوویان با ارتش ایران جنگیده بود. بسیاری از مقامات رومی و پاره ای از افسران ارتش این کشور از امتیازاتی که ژوویان به ایران داده بود و ایران را به صورت ابرقدرت برتر در جهان در آورده بود راضی نبودند. ژوویان پذیرفته بود که از همه اراضی مورد ادعای ایران در شرق مدیترانه خارج شود و در امور ارمنستان مطلقا مداخله نکند و به ایران غرامت مالی بدهد و هرسال نیز مبلغی به ایران بپردازد تا مانع عبور اقوام با تمدن عقب مانده از کوههای قفقاز شمالی و ورود به قلمرو روم شود.

ژوویان یکی از افسران ارتش در حال عقب نشینی روم از برابر ایرانیان بود که سمت ژولیان را به دست آورده بود. ژوویان که قبلا به مسیحیت گراییده بود با حمایت افسران مسیحی ارتش روم به سمت امپراتور انتخاب شده بود و بی درنگ به شاپور دوم پیشنهاد ترک مخاصمه داده و شرایط شاپور دوم (ذوالاکتاف) را که به او دیکته شده بود نوشته و امضاء کرده بود تا بتواند بقیه لشکریان رومی را از کشته شدن و یا اسارت نجات دهد. ایرانیان نظامیان اسیر را به کار اجباری در امور عمران کشور می گماردند و بر خلاف سایر ملل آنان را به صورت برده نمی فروختند و در نیمه دوم عمر پس از این که مطمئن می شدند که دیگر قادر به جنگیدن نخواهند بود آزاد می کردند.