یک مورخ گفت: به همایون گفتم شأن شما از سلطنتطلبها بالاتر است. جواب داد ۸۱ سال سلطنتطلب بودم اگر الان بگویم سلطنتطلب نیستم خودم را مضحکه کردهام و هیچ کس حرفم را باور نمیکند اما میتوانم این سلطنتطلبها را کمی آدم کنم.
مجید تفرشی استاد دانشگاه تاریخ در نشست کتاب «تاریخ شفاهی» که عصر دیروز در خانه کتاب با حضور حسین دهباشی مدیر پروژه تاریخ تصویری شفاهی سازمان اسناد کتابخانه ملی ایران برگزار شد، اظهار داشت: من با اردشیر زاهدی نخستوزیر رژیم پهلوی به علت نوشتن مقالهای در رابطه با خلیج فارس آشنایی داشتم و یکی دو بار حضوری و عمومی با او ارتباط داشتم.
وی افزود: بعد از آنکه با مجموعهای از ایران برای نوشتن تاریخ شفاهی آشنا شدم به آقای زاهدی اطمینان دادم که گروهی علاقهمند و حرفهای در زمینه تاریخ شفاهی مرکز اسناد کتابخانه ملی مرکز سنای آمریکا قصد دارم با او به گفتوگو بپردازم و او هم پذیرفت که گفتوگو را انجام دهد.
تفرشی گفت: آقای زاهدی در خارج از منزل خود حاضر شد با ما به گفتوگو بپردازد و آدم بعدی که قصد داشتیم با او گفتوگو کنیم آقای داریوش همایون وزیر اطلاعات و جهانگردی رژیم پهلوی بود.
وی با بیان اینکه داریوش همایون آدم عجیبی بود، اظهار داشت: داریوش همایون از جمله ایرانیهایی بود که در هر نظامی فعالیت میکرد قطعاً موفق بود.
این مورخ و استاد دانشگاه ادامه داد: خیلی از کارگزاران رژیم گذشته وقتی متوجه میشدند که ما قصد داریم با آنها گفتوگو کنیم بسیار کنجکاو بودند که مصاحبهکنندهها از کدام نهاد و سازمان قصد مصاحبه با آنها دارند اما داریوش همایون به من گفت پرسشگران از کجا هستند که من گفتم با تلویزیون کار میکنند که آقای همایون پذیرفت.
وی افزود: داریوش به این دلیل پذیرفت که مصاحبه کند که یک سری آدمهای جوان و تازهکار قرار نیست با او به گفتوگو بپردازند و افراد حرفهای با او گفتوگو میکنند و وقت او را به هدر نمیدهند.
تفرشی با بیان اینکه تاریخ شفاهی پرسشگر دغدغهمند میخواهد، گفت: در تاریخ شفاهی پرسشگر باید سعی کند مصاحبه را اداره کند و نگذارد مصاحبهشوند هرگونه دوست دارد صحبت کند تا جایی که حالت بازجویی پیدا نکند و اعتمادش را از دست ندهد.
وی افزود: همه شخصیتهای تاریخی در ذهن خود وقایع تاریخی را با ترکیبی از دروغ و راست شکل میدهند و بعد از مدت زمانی که میگذرد رتوش تدریجی در ذهن این افراد شکل میگیرد تا اینکه در نهایت باور میکنند همه دادههای ذهنی آنان نسبت به تاریخ حقیقت دارد.
این مورخ و استاد دانشگاه با بیان اینکه برای شناختن شخصیتهای تاریخی باید زندگی و زمانه افراد را بشناسیم، گفت: همه مؤسسات تاریخ شفاهی معتبر در جهان یکسری نمونه کار خوب و ضعیف هم دارند.
تفرشی افزود: همایون سیاستمدار بسیار زیرکی بود و یکبار من به او گفتم شأن شما از سلطنتطلبها بالاتر است و وی جواب داد من 81 سال است که سلطنتطلب بودم و من در دوران شاه همه هویتم را به دست آوردم و اگر الان بگویم که من سلطنتطلب نیستم خودم را مضحکه خاص و عام کردم و هیچ کس دیگر حرفم را باور نمیکند اما میتوانم این سلطنتطلبها را کمی آدم کنم.
وی ادامه داد: داریوش همایون نه شیفته جمهوری اسلامی بود نه مانند بسیاری از سلطنتطلبها نسبت به جمهوری اسلامی توهم توطئه داشت.
این مورخ و استاد دانشگاه افزود: مشکل تاریخ ایران این است که مورخ پرسشگر ندارد تا زمانی که نادانی ندارید نمیتوانید موفق شوید.
وی در پایان خاطرنشان کرد: داریوش همایون روزنامهنگاری را با سیاست تلفیق کرد و در مصاحبهها تلاش میکرد دروغ نگوید اما در بیان راستگویی نیز صرفهجویی میکرد و جاهایی ترجیح میداد که نگوید.