احمد سلمان رشدی نویسنده کتاب آیات شیطانی شاید یکی از خبرسازترین مولفان قرن بیستم باشد، البته نه با کتاب و یا مقاله‌ای که تحسین خوانندگان را بر‌انگیزد، بلکه با نوشته‌ای که خشم یک میلیارد مسلمان را برانگیخت.
۰
حالا پس از گذشت نزدیک به 22 سال از آغاز انتشار کتاب سلمان رشدی و صدور حکم تاریخی حضرت امام (ره) در مورد واجب بودن قتل این نویسنده هتاک، هول و هراس از حمله به مقدسات مسلمان چنان در قلب صهیونسیت ها و دشمان اسلام لانه کرده است که هر هتاکی دیگر به خود اجازه توهین به اسلام را نمی‌دهد.
اما چه شد که سلمان رشدی این به اصطلاح مسلمان زاده انگلیسی شنیع ترین روش را برای کسب شهرت انتخاب کرد.آیا این مسئله ریشه در زندگی وی دارد؟
*شرارت های یک نوجوان
سلمان رشدی در بمبئی هند و در خانواده‌ای مسلمان به دنیا آمد. پدر او بازرگانی هندی بود.
رشدی در همان نوجوانی نیز بارقه های شرارت را ازخود نشان داد، به طوری که پدر وی نزدیک به سیزده بار به دلیل اعمال رشدی به اداره پلیس احضار شد. رشدی در محیطی سرشار از اندیشه های عرفانی متعلق به مکاتب شرقی همچون هندوئیسم رشد کرد و ذهن وی نیز بسیاری از این اندیشه ها را جذب کرد.
اندیشه هایی که به وضوح می توان رد آن را در آثار بعدی رشدی دید.در نهایت رشدی مانند اغلب جوانان هندی برای تحصیل راهی انگلستان شد.
* علاقه به هم جنس‌گرایی در دوران جوانی
سلمان رشدی برای اقامت درلندن در یک پانسیون که متعلق به خانمی به نام "مادام روزا " اقامت می کند.
وی در آنجا باپسری به نام "عمر " از مصر اشنا شد. سلمان و عمر به اندازه ای به هم علاقه مند شدند که تصمیم گرفتند با هم ازدواج کنند، ولی هیچ راهی برای این کار در هیچ یک از ادیان وایین ها پیدا نکردند. مادام روزا وقتی فهمید به پدر عمر اطلاع داد. پدر عمر که یک ژنرال مصری بود بعد شنیدن این مطلب عمر را به مصر برد و او هم خودسوزی کرد.سلمان که به خاطرمرگ عمربسیار ناراحت شده بود تصمیم گرفت به همه ی ادیان و مذاهب و عقاید دهن کجی کند.
*از شرکت در جنبش چپ تا نویسندگی
رشدی در سال 1968، هنگامی که دانشجوی دانشگاه کمبریج بود به جنبشِ چپ پیوست و در تظاهرات دانشجویان علیه جنگ ویتنام شرکت جست. در همان سال ها، تماشای تئاتر در تماشاخانه های پیشرو (آوانگارد) لندن، عشق به هنرپیشگی را در او زنده کرد. با این حال در پایان تحصیلاتش در یک آژانس کوچک تبلیغاتی سردبیر شد و نگارش اولین رُمانش را آغاز کرد. این رُمان که درباره ی یکی از قدیسین مسلمان بود، توفیق انتشار نیافت و دومین اثرش، مجموعه داستان گریموس نیز مورد پسند منتقدین قرار نگرفت.
اما او مأیوس نشد و پس از پنج سال در سال 1981، رُمان بچه های نیمه شب را منتشر کرد. رمانی که پس از انتشار، صفحات مطبوعات انگلستان را به خود اختصاص داد و قصه ی استقلال هند است که از زبان مسلمان جوانی حکایت می شود. از قضا این رُمان رشدی نیز به این خاطر که در آن خانم گاندی را بیوه لقب داده و از فساد دولت کنونی هند انتقاد کرده است، باعث جنجال فراوانی در هندوستان شد.
حیرت آور نیست که در سال 1983 نیز نویسنده که همچنان جهان را با معیارهای ناشی از عدالت طلبی ارزیابی می کند، در رُمان شرم با سَبکی که افسانه، واقعیت و تاریخ را در هم می آمیزد، شخصیت های سیاسی مُعاصر پاکستان را به انتقاد گرفت و از بی نظیر بوتو با لقب "باکره ی تنکه آهنی " یاد کرده است. انتشار این رُمان نیز در پاکستان ممنوع شد.
به نظر می رسید رشدی قصد دارد تا به هر وسیله و با توهین به هرکسی خود را به شهرت برساند و این بار برای این که عقده های دوران جوانی خود را فرو بنشاند، توهین به پیامبر گرامی اسلام را انتخاب کرد.
* حق الزحمه 500 هزار پوندی برای توهین به یک میلیارد انسان
در نهایت سلمان رشدی در سن 41 سالگی رمان آیات شیطانی را به نگارش درآورد. کتابی که با الهام از یک روایت مجعول شدید‌ترین توهین‌ها به رسول اکرم (ص) انجام داد.
آیات شیطانی» (ترجمه عبارت انگلیسی Satanic Verses) رمانی است در 547 صفحه (نسخه انگلیسی در چاپ اول) که در تاریخ 26 سپتامبر 1988) توسط انتشارات «وایکینگ» (جزو گروه انتشاراتی «پنگوئن») منتشر شد.
نویسنده این کتاب، «سلمان رشدی» مسلمان هندی تباری بود که تبعه «بریتانیای کبیر» محسوب می شد و «آیات شیطانی» پنجمین رمان این نویسنده بود. «سلمان رشدی» کتاب مذکور را به سفارش «گیلون ریتکن» (رئیس یهودی انتشارات وایکینگ) با دستمزد بی سابقه 580 هزار پوند به رشته تحریر در آورد.
حمایت گسترده رسانه‌ای از این کتاب و انتشارآن با تیراژ وسیع در کشورهای مختلف از همان ابتدا حمایت محافل پشت پرده را از انتشار این کتاب را نشان داد.
*حکم امام زندگی رشدی را جهنم می‌کند
در نهایت حضرت امام (ره) حکم تاریخی خود را مبنی بر ارتداد سلمان رشدی را صادر کرد، که زندگی رشدی را تبدیل به یک جهنم تمام عیار کرد.
رشدی در خاطرات خود با اشاره به روزهای پس از صدور حکم امام می گوید « که بارها مجبور به تغییر محل زندگی خود می شود »
به دلیل فشار ناشی از حکم امام پلیس انگلیس وظیفه حفاظت از رشدی را بر عهده می‌گیرد و همین وضعیت سبب طلاق همسر وی می‌شود.
سلمان رشدی از لحظه صدور حکم امام خمینی(ره) مخفی شد و پلیس انگلیس (اسکاتلندیارد) حفاظت از وی را در مکان‌هائی نامعلوم برعهده گرفت. هزینه‌های محافظت از او در سال بین یک تا 10 میلیون پوند تخمین زده می‌شد؛ در حدی که یکبار شاهزاده چارلز (ولیعهد انگلستان) اعلام کرد: سلمان رشدی سرباری پرخرج برای مالیات دهندگان انگلیسی است.
همچنین شرکت هواپیمایی "بریتیش ایرویز "، حضور رشدی را در هواپیماهای خود تا سال 1998 ممنوع اعلام کرده بود و شرکت هواپیمایی «ایرکانادا» چند سال پیش سفر رشدی را با پروازهای خود غیرممکن اعلام نمود.
سلمان رشدی با وجود خشم جهان اسلام علیه خود، از تجدید چاپ کتاب کفرآمیز خود صرف نظر نکرد و زمانی که انگلستان حاضر به چاپ ارزان قیمت این کتاب (بدون جلد گالینگور و با کاغذ کاهی) نشد، آن را به آمریکا برد و به صورت ارزان قیمت (برای سهولت خرید عمومی آن) به چاپ رساند.
سلمان رشدی در یکی از آخرین کتاب‌های خود، به فلاکت و ذلت پس از انتشار کتاب "آیات شیطانی " اشاره می‌کند. وی در کتاب خود با اشاره به مجروحیت مترجم ایتالیایی کتابش توسط مسلمانان ایتالیایی تا سر حد مرگ و به هلاکت رسیدن مترجم ژاپنی آیات شیطانی بر اثر حمله مسلمانان ژاپنی، از روز اعدام ناشر نروژی کتابش به این شکل یاد می‌کند: «روزی که ناشر نروژی مورد اصابت گلوله قرار گرفت یکی از بدترین روزهای عمر من بود.»
او در آن ایام تنها طی 20 روز 13 بار محل خواب خود را تغییر داد. چنان فضای جهنمی بر زندگی او حاکم گردید که همسرش از وی جدا شد و در مطبوعات وی را «فردی بزدل» نامیدند.
* گریز به آمریکا
رشدی پس از چند سال برای رهایی از وضعیت موجود در انگلستان به آمریکا می‌گریزد. اما در آنجا نیز مجبور به استفاده ازحفاظت پلیس آمریکا برای مصون ماندن از انتقام مسلمانان می‌شود.
رشدی در آمریکا سه کتاب دیگر شامل دلقک شالیمار، جادوگر فلورانس و لوکا و آتش زندگی را منتشر می‌کند و البته در آنجا نیز مورد مرحمت شاهانه انگلیس قرار می گرد و نشان شوالیه را دریافت می کند.
البته سلمان رشدی حالا نیز مخالفت خود را با دین پنهان نمی کند و بارها خواستار جایگزنی دین با ادبیات شده است.
هتاکی که حتی اگر در این دنیا طعم مجازات را نچشد، جهنم در انتظار اوست.
* اعتراض مسلمانان از انگلستان آغاز می‌شود
اولین موج اعتراضات به انتشار کتاب سلمان رشدی از انگلستان آغاز شد. در اولین اقدام مسلمانان انگلیسی صدها جلد از کتاب آیات شیطانی را در شهر برادفورد انگلیس به آتش کشیدند.
لندن نیز دومین شهری بود که شاهد تظاهرات مسلمانان در اعتراض به انتشار این کتاب بود.دانشجویان مسلمان انگلیسی نیز برای مقابله با این حرکت تحرکات وسیعی را آغاز کردند. طی چندین ماه ده‌ها جلسه پرسش و پاسخ در دانشگاه های انگلیس برگزار شد.
در کنار این برخی دیگر از مسلمانان تلاش کردند تا پیگیری شکایت از سلمان رشدی و ناشر کتاب جلوی انتشار این کتاب را بگیرند.البته تمام این تلاش در برابر اتحاد رسانه‌های سردمداران صهیونیست ناچیز بود.
ده‌ها روزنامه انگلیسی نیز با ارائه نقدهای مثبت از این کتاب خوانندگان خود را به خرید این کتاب تشویق می‌کردند.در نهایت زمانی که هیچ کدام از این تدابیر در متوقف کردن خشم مسلمانان موثر واقع نشد، دستگاه امنیت داخلی انگلیس متوسل به برخورد مستقیم شد.
ده‌ها دانشجوی مسلمان نیز از این کشور اخراج شدند و برخوردهای دوگانه با مسلمانان به بهانه مقابله با تروریسم افزایش یافت.
* دنیای اسلام به پا می خیزد
اولین واکنش کشورهای مسلمان به انتشار کتاب سلمان رشدی اعتراض سفرای کشورهای اسلامی به انتشار این کتاب بود. البته نویسندگان آفریقای جنوبی نیز با احترام به عواطف مسلمانان دعوت بازدید سلمان رشدی از این کشور را پس گرفتند.
در روز 23 بهمن ماه برابر با 12 فوریه 1989، مسلمانان پاکستان در شهر اسلام آباد به تظاهرات پرداخته و ضمن دادن شعارهایى علیه آمریکا و انگلیس و نویسنده کتاب "آیات شیطانى "، به طرف مرکز فرهنگى آمریکا حرکت کردند. این تظاهرات به برخورد افراد مسلح اجیر شده از درون مرکز فرهنگى آمریکا با تظاهر کنندگان انجامید و باعث قتل 6 نفر و مجروح شدن بیش از 100 نفر گردید.بعدها هرگز مشخص نشد، که این تیر اندازی از سوی چه کسانی بوده است.
فرداى همان روز؛ تظاهرات مسلمانان هند علیه نویسنده و ناشران کتاب آیات شیطانی به شهادت یک نفر از سوى نیروهاى مسلح هند منجر شد.اما هنوز حکم آخر در مورد سلمان رشدی صاد نشده بود.
* و رشدی به پایان می رسد
حضرت امام (ره) از مدت‌ها قبل این وقایع را دنبال می‌کردند. به طوی که این وقایع بر وضعیت جسمی ایشان نیز فشار می آورد. یکی از اعضای تیم پزشکی ایشان نقل می‌کند " شبی که فردای آن روز، حکم اعدام سلمان رشدی را صادر کردند برای ایشان بسیار شب بحرانی بود. که البته ما فهمیدیم: ایشان چند شبی بود خواب نداشتند بسیار بی قرار بودند، دیرتر می خوابیدند. تعداد ریتم قلبشان بالا بود. ما پیش خودمان برایمان سؤال پیش آمده بود که چی شده، مشکل چیست؟ حضرت امام در این ساعت از شب باید خواب باشند و نباید قلبشان مثلا بیشتر از 60 تا 65 تا بزند. چطور است که ریتم قلبشان بالاست این نوساناتی که روی دستگاه ایجاد می شد، جریان چیست؟
پزشکان هم معاینه می کردند و مساله ای نبود. بعد از اینکه ایشان فتوای اعدام سلمان رشدی را اعلان کردند تازه ما فهمیدیم که ایشان حدود یک هفته، واقعا اذیت می شدند حالا یا مطالعه داشتند یا اینکه بهرحال چه بود، نمی دانم ولی بسیار آشفته و مضطرب بودند. "
در نهایت حکم نهایی از سوی ایشان صادر می شود. آقای انصای قائم مقام موسسه نشر آثار حضرت امام می گوید، در آن روز به حضور امام (ره)رسیده و گفتم: آقا،قضیه این کتاب آیات شیطانی وشهادت مسلمانان را که شنیده اید نظرتان چیست؟ا مام در پاسخ می گوید: من همین الان می خواستم به شما بگویم که بروید و به دولت بگویید که فردا را عزای عمومی اعلام کنند.
آقای انصاری راهی ابلاغ فرمان امام به هییت دولت می‌شوند که ناگهان ساعتی بعد رادیوی جمهوری اسلامی ایران اقدام به پخش اعلامیه مهمی ازجانب امام می‌نماید.
بسمه تعالی
انا لله وانا الیه راجعون
به اطلاع مسلمانان غیور سراسرجهان می‌رسانم، مولف کتاب آیات شیطانی که علیه اسلام و پیامبر و قرآن تنظیم و چاپ و منتشر شده است، همچنین ناشرین مطلع از محتوای آن محکوم به اعدام می باشند. از مسلمانان غیور می‌خواهم تا در هر نقطه که آنان را یافتند، سریعا آنان را اعدام نمایند تا دیگر کسی جرات نکند به مقدسات مسلمین توهین نماید و هرکس در این راه کشته شود، شهید است ان شاء الله. ضمنا اگر کسی دسترسی به مولف کتاب دارد ولی خود قدرت آن را ندارد، او را به مردم معرفی نماید تا به جزای اعمالش برسد.
والسلام علیکم ورحمه الله وبرکاته
روح الله الموسوی الخمینی25/11/1367
* رشدی اگر زاهد زمان شود باید کشته شود
کمی بعد ازانتشاراین خبر از سوی دفترامام (ره) اطلاعیه ای بدین شرح صادر شد: رسانه های گروهی استعماری خارجی به دروغ به مسیولین نظام جمهوری اسلامی نسبت می‌دهند که اگر نویسنده کتااب آیات شیطانی توبه کند، حکم اعدام او لغو می‌شود. حضرت امام خمینی (مد ظله) فرموده‌اند: سلمان رشدی اگر توبه کند و زاهد زمان شود بر هر مسلمان واجب است با جان و مال،تمامی هم‌خود را به کار گیرد تا تا او را به درک واصل کند.
حضرت امام اضافه کردند:که اگر غیر مسلمانی از مکان او مطلع گردد و قدرت این را داشته باشد تا سریع‌تر از مسلمان او را اعدام نماید، بر مسلمان واجب است آنچه را در قبال این عمل می‌خواهد به عنوان جایزه یا مزد عمل به او بدهند.
با انتشار این فتوا موجی از شور جهان اسام را فرا می گیرد و جریان اهانت به اسلام برای همیشه دفن می‌شود.
* بازتاب های داخلی و خارجی فتوای امام(ره)
سایر مراجع دینی قم و مشهد در حمایت از این حکم شرعی و اعلام اعتراض به انتشار این کتاب درس‌های خود را تعطیل کردند. آیت‌الله خامنهای که آن زمان رئیس‌جمهور بودند، در پیامی رادیویی به تبیین حکم امام(ره) پرداختند و حمایت کامل دولت را از آن اعلام کردند. دولت نیز در همین راستا روز چهارشنبه 26بهمن 1367 را عزای عمومی اعلام کرد. نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز با صدور بیانیه‌ای از حکم امام حمایت کردند و اقشار مختلف مردم و سایر مسئولان حکومتی نیز به حمایت از این حکم و اعتراض به حمایت انگلیس و آمریکا از اقدام علیه اسلام پرداختند. تظاهرات مردمی در ایران و سایر کشورهای اسلامی آغاز شد و مسلمانان انگلیس اقدامات اعتراضی خود را گسترش دادند.
* وحشت اروپا از فتوای امام با فراخواندن سفرای خود
شاید اولین قدم برای واکنش رسمی را در خصوص کتاب سلمان رشدی را مجلس شورای اسلامی در آن زمان برداشت. واکنشی که در قبال اقدام هتاکانه اتحادیه اروپا در فراخواندن سفرای آنان در اعتراض به حکم امام انجام شد.در آن زمان بنابر تصمیم جامعه اقتصادی اروپا سطح روابط با ایران به پایین‌ترین حد خود تنزل داده شد و در ابتدای اسفند67، سفرای 12 کشور اروپایی به کشورهای خود فرا خوانده شدند و هرگونه تماس در سطح بالا با دولت ایران را لغو کردند.
البته دولت ایران نیز متقابلاً سفرای خود را از آن کشورها به ایران فراخواند. درهمان زمان امام خمینی(ره) در پیام خویش چنین تأکید نمودند: «... آیات شیطانی کاری است حساب‌شده برای زدن ریشه دین و دین‌داری و در رأس آن اسلام ... استکبار غرب شاید تصور کرده است از این که اسم بازار مشترک و حصر اقتصادی را به میان بیاورد ما درجا می‌زنیم و از اجرای حکم خداوند بزرگ صرف نظر می‌نماییم.»
* ایران گلوگاه استعمار پیر را قطع می‌کند
در نهم اسفند، مجلس شورای اسلامی طی جلسه فوق‌العاده‌ای با اعلام یک ضرب‌الأجل یک‌هفته‌ای برای انگلیس، تداوم رابطه سیاسی با دولت انگلیس را به عذرخواهی مقامات انگلیسی و تجدید نظر آنان در مواضع غیر اصولی‌شان نسبت به جهان اسلام و کتاب «آیات شیطانی» مشروط ساخت. بنابر این مصوبه در صورتی که انگلیس در عرض یک‌هفته علیه انتشار آیات شیطانی اعلام موضع نمی‌کرد، روابط سیاسی و دیپلماتیک با آن کشور به‌طور کامل قطع می‌گشت.
دولت انگلیس نیز در یک عقب‌نشینی آشکار اعلام نمود که خواهان قطع روابط با ایران نیست و در تاریخ 13اسفند، جفری هاو، وزیر خارجه انگلیس بدون مخالفت با تداوم انتشار آیات شیطانی و بدون محکوم کردن اهانت به مقدسات مسلمانان، اعلام کرد که این کشور به اسلام احترام می‌گذارد و خود را از ماجرای انتشار آیات شیطانی جدا می داند.
اما چون این اظهارات و موضع‌گیری‌ها فاقد عذرخواهی رسمی و علنی لندن از مسلمانان بود، در تاریخ 16اسفند 67 وزارت امور خارجه ایران طی بیانیه‌ای در پایان مهلت یک‌هفته‌ای به دولت انگلیس برای اصلاح مواضع خود در قبال کتاب موهن آیات شیطانی، به علت عدم تحقق خواسته مجلس شورای اسلامی، قطع کامل روابط سیاسی ایران با انگلیس را اعلام کرد.
* اروپا تسلیم می‌شود
گرچه جامعه اقتصادی اروپا تلاش فراوانی را برای برگرداندن نظر دولت ایران انجام دادند، امادر نهایت با استقامت نظام آن ها مجبور شدند، از موضع خود عقب نشینی کنند و سفرای خود را به ایران بازگردانند.
گرچه سردی روابط ایران با بریتانیا و حتی اتحادیه اروپا تا 10 سال ادامه یافت.
البته رسانه های اروپایی تلاش کردند که نشان دهند که اعتبار این حکم با رحلت حضرت امام باطل می‌شود، اما مقام معظم رهبری با تاکید بر وجوب اجرای این حکم این سناریوی کشورهای غربی را برهم زدند.
*عقب نشینی دولت اصلاحات
با به قدرت رسیدن اصلاح طلبان، دولت خاتمی که به دنبال برقراری رابطه بین ایران و کشورهای اروپایی برآمد و برای این کار ابتدا از تخطئه حکم حضرت امام آغاز کرد.
در ملاقات وزیران امور خارجه وقت ایران و بریتانیا در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل سال 1998 میلادی، کمال خرازی، وزیر امور خارجه وقت ایران در آن سال اعلام کرد که دولت جمهوری اسلامی ایران نه قصد دارد زندگی نویسنده آیات شیطانی را تهدید کند و نه هیچوقت فعالیتی برای این کار کرده است.
این اظهارات و گفت‌وگوهای دوجانبه سبب شد روابط ایران و بریتانیا دوباره به سطح سفیر ارتقا یابد و بخشی از نگرانی‌های غرب مرتفع شود. در کنار مطبوعات و نشریات اصلاح طلبان تلاش کردند پایه‌های فقهی این جریان را زیر سئوال ببرند، تلاش‌هایی که در خارج با رهبری مایک لدین صهیونیست شناخته شده پیگیری شد. با شدت گرفتن حملات بر علیه این فتوا مقام معظم رهبری بار دیگر این فتوا را تایید کرد.
*رهبری حرف آخر را می‌زند
ایشان در پیام حج خود، بار دیگر سلمان رشدی را مرتد و مهدور الدم خواندند که بیشتر تحلیلگران، این توصیف را به معنای تجدید فتوای آیت الله خمینی ارزیابی کردند.
در کنار این حسن قشقاوی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در نشست خبری خود در بهمن ماه سال 86 در پاسخ به این پرسش که "آیا فتوای آیت الله خمینی در باره سلمان رشدی پابرجاست؟ " گفت که مکانیزم فتوای شرعی با مکانیزم تصمیم سیاسی متفاوت است و فتوای شرعی تا زمانی که لغو نشود پابرجا است.
* شوالیه شیطان
سلمان رشدی، نویسنده هندی تبار بریتانیایی، با داشتن 11 کتاب و دریافت دست کم چهار جایزه معتبر ادبی، در ژوئن سال 2007 میلادی از سوی ملکه الیزابت دوم، لقب شوالیه گرفت که باعث شد او بار دیگر در مرکز توجه ها قرار بگیرد.
اعطای این لقب، واکنش هایی را در کشورهایی به دنبال داشت که پیش از آن به انتشار کتاب آیات شیطانی اعتراض کرده بودند. مقامات ایرانی هم در این دسته قرار داشتند. از جمله غلامعلی حداد عادل، رئیس وقت مجلس شورای اسلامی ایران اعلام کرد که اقدام بریتانیا در دادن این لقب به سلمان رشدی، بی جواب نخواهد ماند.
* پایان مظلومیت اسلام
به نظر می رسد تمام تحولاتی که در عرصه روابط بین الملل در مورد فتوای امام رخ داد، این حکم سبب شد تا مظلومیت مفدسات اسلام در عرصه بین الملل به پایان برسد.
در حقیقت این فتوا از نظر بین المللی، در مجموع، هزینه اهانت یا چیزی را که اهانت به ادیان تلقی می شود، برای نویسندگان، روزنامه نگاران و کسانی که بازیچه شیطان هستند، را بالا برد.
به تدریج صدای اعتراضات مسلمان نسبت به انتشار این کتاب بلند شد و عده ای از مسلمانان در شهر برادفورد صدها نسخه از این کتاب را به آتش کشیدند.
در سایر کشورهای مسلمان نیز از جمله در پاکستان و هند اعتراض خود را با تظاهرت های گسترده نشان دادند که به کشته شدن چندین تن انجامید.
منبع: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی
cafetarikh.com/news/29582
تگ ها
تمام حقوق محفوظ بوده و استفاده از مطالب سایت با ذکر منبع بلامانع است.